Têkoşîna Dayikên Şemiyê ku di salên 1990’î de bi windakirin/qetilkirina bi dehhezaran kesên di bin çavan de dest pê kir, kete hefteya hezaremîn. Dayikên Şemiyê di 27’ê gulana 1995’an de bi daxwaza dîtina windakiriyan li Qada Galatasarayê hatin gel hev û tevî her cureyên êrişan û astengkirinan jî têkoşîna xwe domandin. 

 

Îkbal Eren ku birayê wê Hayrettîn Eren di 20’ê mijdara 1980’an de di bin çavan de hate windakirin, ji sala 95’an heta niha weke yek ji kesên xizmên windakiriyan li Qada Galatasarayê li edaletê digere. Îkbal Eren, têkildarî têkoşîna xwe ya dikeve hefteya hezaremîn de ji Ajansa Mezopotamyayê (MA) re axivî. 

 

'EM DI HEDEFA FAŞÎSTAN DE BÛN’

 

Eren, diyar kir ku di nava malbateke 4 zarokên wê heyî ya li semta Haskoy a navçeya Beyoglû ya Stenbolê dijiya de mezin bû, di sala 1975’an de li Fakulteya Enstîtûya Perwerdeyê ya Ataturkê ya Stenbolê dixwend û birayê wê Hayrettîn Eren jî li Dibistana Lîsansa Bilind a Ziman a Modayê dixwend. Eren, anî ziman ku wê demê di hedefa “faşîstan” de bûn lewma bavê wan ji bo biewletir biçin dibistanê, bi mûçeyê xwe yê teqawidiyê ji wan re wesayîtek kiriye. Eren, wiha domand: “Derdê bavê min parastina me bû. Dixwest em her du jî bi wesayîtê biçin dibistanê û bên. Lê wisa nebû. Me nekarî yek rojê jî biçin dibistanê û bên.” 

 

Di berdewamê de Eren got ku ji ber krîza aboriyê ya li welat gelek lêhûrbûn di wan de çêdibû û wiha pê de çû: “Bi vê yekê re êdî nasnameyekî me ya polîtîk çêbû. Lêpirsîn, hûn arasteyî cihekî dikir. Dema me ev rastiyên welat dîtin, me rêya xwe dît. Dema ez niha lê dinêrim, dibêjim başe ku me kiriye.” 

 

'MALA ME GELEK CARAN HATE GULEBARANKIRIN’ 

 

Bi domdarî Eren, diyar kir ku kekê wê Hayrettîn Eren kesekî humanîst, ji çêkirina resman û muzîkê hez dikir û têkiliyên wî yên bi mirovan re baş bûn. Eren, destnîşan kir ku kekê wê kesayetekî pêşeng bû û wiha derbirî: “Lewma di hedefa faşîstan de bû. Mala me gelek caran hate gulebarankirin. Carnan dema em radizan mala me didan ber guleyan. Şevekê li pêşiya malê wesayîtek li benda kekê min bû. Em û kesên di wesayîtê de rû bi rû hatin. Piştre jî mala me gulebaran kirin. Polîs û leşkeran her tim bi ser mala me de digirtin. Mala me dişopandin. Dayik û bavê min ji çîçekan pir hez dikirin. Şaneşîna me bi çîçekan tije bû. Dema ji derve dihatim yekser diçûm şaneşînê û min dixwest bêhnekî bistînim. Ez kengî li cem çîçekan bisekiniyam, wê şevê bi îdiaya ku tiştekî di nav çîçekan de vedişêrim bi ser malê de digirtin û ji hev belav dikirin.” 

 

DÎTINA DAWÎ YA KEKÊ XWE

 

Eren, da zanîn ku ji ber zextan mala xwe birine Avcilarê û îcar jî rastî Darbeya 12’ê Îlonê hatine. Eren, got ku di şeva darbeyê de kekê wê li malê nebû û dema li gel dayika xwe li birayê xwe digeriya, rastî wî hatine. 

 

Eren, wiha dirêjî da axaftina xwe: “Roja 19’ê mijdara 1980’an bû. Di ketina Avcilarê de em bi kekê min re rasthatin. Ew bi wesayîtê ber bi malê ve diçû. Avcilar wê demê wiha nebû. Di ketina wê de dikanên biçûk biçûk hebûn. Mîna bajarokekî biçûk bû. Me li wir bi birayê min re sihbet kir. Ji me re got; ‘Ez ê bêm malê, serê xwe bişom, serûberê xwe biguherînim.’ Me kekê min herî dawî li wir dît. Çendek roj piştre nehate malê. Piştre hevalekî ji me re got ku hatiye binçavkirin.” 

 

BINÇAVKIRINA WÎ ÎNKAR KIRIN

 

Eren, got ku ew hîn bûne ku kekê wê birine Qereqola Karagumrukê û wiha vegot: “Ji ber ku lêgerîna min hebû, min nekarî biçim. Dayik û bavê min çûn qereqolê. Li wir jê re gotin; ‘Me ew sewqî Qereqola Gayrettepeyê kirin.’ Ew jî di heman rojê de çûn Gayrettepeyê. Lê li wir jî gotin ‘Li vir kesekî bi navê Hayrettîn tune ye.’ Anku yên li lênûska binçavkirinê nihêrtin û ji me re gotin me sê çar saet berê şand, sê çar saet piştre dest bi înkarê kirin. Ji me re gotin; ‘agahiya xelet daye we, me kesekî wiha binçav nekiriye.’ Inyeta wan diyar bû lê me fêm nekiriye. Em jî bi dilsaxî diçin lê digerin, ji kesên nas dipirsin. Dayika min car bi car diçû Qereqola Gayrettepeyê.” 

 

'WESAYÎTA WÎ LI BAXÇEYÊ QEREQOLÊ BÛ’

 

Eren, da zanîn ku wesayîta birayê xwe li baxçeyê qereqolê dîtine û ev agahî parve kir: “Dema me wesayît dîtî, me got dê piştî dema binçavkirinê ya 90 rojan bê berdan. Dayika min piştî wesayîa me dîtî got; ‘hûn dibêjin kurê te ne li vir e lê wesayîta wî li vir e. Hûn çima derewan dikin.’ Li ser vê yekê hate derbkirin û dûrxistin. Piştre erebe ji wir birin cihekî din. Wesayît tune bû. Bû 90 roj lê tu agahî nehatin girtin. Em diçûn pêşiya hemû girtîgehên li Stenbolê, me wêneyê kekê min nîşan dida û dixwestin ji yên hundir were pirsîn. Pêvajoyeke gelek nebaş bû, demokrasî tune bû, cihekî ku em dengê xwe bidin bihîstin tune bû. Ne rojname ne jî televîzyon hebûn. Demek piştre fikarên mez mezin bûn.” 

 

XWEBIRÊXISTINKIRINA DAYIKAN A LI PÊŞIYA GIRTÎGEHAN

 

Eren, da zanîn ku di sala 1982’yan de birayê wê Faruk Eren jî hate binçavkirin û 3 salan li Girtîgeha Metrîsê ma. Eren, wiha domand: “Dayika min di vê pêvajoyê de bênavber bi dayikên girtiyên din re dihat gel hev. Dayikan li pêşiya girtîgehan rêxistiniyeke ku tu kesan nekarî bikin kirin. Di navbera xwe de ewqas birêxistin bûn ku çûn her devera welat. Wezîrê dadê, Wezîrê Karên Hundir, Midûriyeta Emniyetê û kî hebe li deriyên wan dixistin. Hêj di sala 1986’an de Komeleya Mafên Mirovan (ÎHD) ava kirin. Dayika min jî di damezirandina wê de cih girt.” 

 

'DAYIKÊN ŞEMIYÊ LÎSTIKA WAN VALA DERXIST’ 

 

Eren, diyar kir ku di sala 1989’an de têkildarî kekê xwe hevpeyvînek daye û piştî vê hevpeyvînê hîn bûne ku hejmara malbatên windakiriyan zêde ne. Eren, wiha dirêjî da axaftina xwe: “Piştî salên 90’î êdî peyva ‘windakirî’ bêhtir hate bikaranîn. Malbata Hasan Ocak bi windakirina kurê xwe re dest bi çalakiyê kirin û xizmên windakiriyan roj bi roj tevli wan dibûn. Weke ÎHD’ê me heta wê demê gelek daxuyanî dan. Piştî destpêkirina çalakiyên Şemiyê, cara ewil em di 27’ê gulana 1995’an de rûniştin. Em jî tev li bûn. Piştre hêdî hêdî me malbatên ku di roja Şemiyê de dihatin Qada Galatasarayê nas kirin. Me dît bê ka hejmara me çiqas zêde ye. Heta wê demê me xwe bi tenê hîs dikir. Dema em bi hev re, dengê me bilindtir derket. Bi çalakiya Dayikên Şemiyê re, têgeha windakirina di bin çavan de kete rojeva vî welatî. Çalakiya li Qada Galatasarayê dest pê kir anku Dayikên Şemiyê lîstika wan xera kir.” 

 

OREKÎ BI QURNEFÎLAN HATIYE XEMILANDIN... 

 

Eren, destnîşan kir ku weke Dayik/Mirovên Şemiyê ji bo hînbûna aqûbeta windakiriyan ev hezar hefte ye li ber xwe didin û wiha derbirî: “Di vê pêvajoyê de me gelek destkeftî bi dest xistin. Ya herî girîng ew bû ku me rê li ber windakirinan girt. Di nava demê de em hîn bûn ku hinek windakirî hatine qetilkirin û me hestiyên wan dîtin. Yek ji daxwazên me jî darizandina faîlan e. Em dizanin ka faîl kî ne. Ez dizanim ka Hayrettîn kengî hatiye binçavkirin, birine ku. Lewma hemû kesên di 20’ê mijdarê de li Midûriyeta Emniyetê ya Gayrettepeyê di beşa têkoşîna li dijî terorê de dixebitin ji windakirina Hayrettîn berpirsyar in. Mehmet Agar wê demê Cîgirê Midûrê Şaxa Têkoşîna li Dijî Terorê yê Gayrettepeyê bû. Ez faîlên kekê xwe dizanim, faîlên din jî tên zanîn ji ber ku şahid hene. Em dixwazin ev faîl bên darizandin. Dixwazim bi min re hevrû bibin. Ya herî girîng jî em hezkiriyên xwe dixwazin, hestiyên wan dixwazin. Dayikên me yek bi yek dimirin. Dayika min êdî bi hestiyên birayê min jî razî bû, dixwest gorekî wî hebe û digot; ‘Ez dixwazim gorekî bi qurnefîlan xemilandî jê re çêbikim.’ Em dixwazin gorên windakiriyên me hebin û faîl bên darizandin.” 

 

'XWEDÎ LI QADA GALATASARAYÊ DERKEVIN’ 

 

Eren, axaftina xwe wiha qedand: “Ji bo hefteyek heman tişte, deh hefte jî. Ji ber ku di her hefteyê de em heman tiştî dijîn. Dema em tên dest û lingên me dilerizin. Em bi heman awayî dikevin hefteya hezaremîn. Lê ji ber ku hefteya hezaremîn e, divê raya giştî bêhtir jê were agahdarkirin. Ev yek girîng e ji ber ku piştgiriya girseyê her tim ji bo têkoşîna demokrasiyê girîng e. Em jî li vir têkoşîna demokrasiyê dikin. Heke bixwazin ev welat ji tarîtiyê derkeve roniyê, cihê wê dê bibe Qada Galatasarayê. Lewma divê her kes xwedî lê derbikeve.” 

 

MA / Omer Îbrahîmoglû