Sebahat Tuncel: Têkoşîn neqediya, rêbaza wê guherî

  • rojane
  • 09:45 19 Gulan 2025
  • |

RIHA - Sebahat Tuncel diyar kir ku ji hêla çareseriya pirsgirêka Kurd û demokratîkbûnê ve serdemeke nû ya têkoşînê dest pê kiriye û got: "Ocalan, berpirsyartiya xwe bicih anî. Niha em mecbûr in barê wî bigirin ser milê xwe û civaka demokratîk ava bikin." 

Di Newroza 1973’yan de li Bendava Çubukê ya Enqereyê bi civîna 6 kesan bingeha PKK’ê hate avêtin û di 27’ê Mijdara 1978’an de jî li gundê Fîsê yê navçeya Licê ya Amedê hate damezirandin. Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan di 27’ê Sibatê de “Banga Aştî û Civaka Demokratîk” kir û bangê li seranserî cîhanê deng veda. Piştî banga Abdullah Ocalan, PKK’ê di navbera 5-7’ê Gulana 2025’an de 12’emîn Kongreya xwe li dar xist. Di danezana kongreyê de PKK’ê ragihand ku xwe fesix kiriye û hemû xebatên xwe bi dawî kiriye.  
 
Endama Tevgera Jinên Azad (TJA) Sebahat Tuncel têkildarî pirsgirêka Kurd, banga Abdullah Ocalan û biryarên dîrokî yên PKK’ê pirsên Ajansa Mezopotamyayê (MA) bersivand. 
 
PKK ku di dîrokê de weke “Serhildana 29’emîn” cih girt, bi kongreya dawî re ragihand ku xebatên xwe bi dawî kiriye. Gelo di navbera PKK û pirsgirêka Kurd de têkiliyeke çawa heye? 
 
Divê mirov sedemên pirsgirêka Kurd ji ber qewimî baş bizane. Birêz Ocalan, di bana xwe ya 27’ê Sibatê de bal kişand ser polîtîkayên îmha, înkar û pişaftinê û rola van a di derketina PKK’ê de anî ziman. Divê mirov pêvajoya derketina têkoşîna rizgariya neteweyî û dînamîka şoreşger a Nifşê 68’an bi hev re binirxîne. Em dizanin ku sedema derketina PKK’ê înkarkirina gelê Kurd bû. Kurd, yek ji gelên qedîm ên vê xakê ne. Mezintirîn sûcê mirovahiyê, înkarkirina hebûna gelekî ye. Ev, pirsgirêkeke cidî ye. Tunehesibandina gelekî bi hezaran sala e li ser vê xakê dijî, qedexekirina ziman, çand û nasnameya wan, pirsgirêka sereke ye. Sedemên rê li ber avabûna PKK’ê vekirîn jî girêdayî van in. Me her tim got ku PKK ne sedeme, encam e. Heke înkarkirina gelê Kurd tune bûya, dê me îro ev roj nejiyabûna. 
 
Abdullah Ocalan her tim balê dikişîne ser “Tifaqa Kurd-Tirkan” a dîrokî û balê dikişîne ser 3 tifaqên stratejîk. Heke em li gorî geşedanên dawî binirxînin, gelo mirov dikare zemîna tifaqeke nû tê avakirin? 
 
Birêz Ocalan, beriya destpêkirina vê pêvajoyê anku di parastinên xwe de jî gelek caran qala tifaqa Kurd-Tirkan dike. Dibêje ku pêşxistina tifaqeke nû ya Kurd û Tirkan dê bi gelan bide qezenckirin. Dema ji hêla dîrokî ve mirov lê dinêre; tifaqa ewil di sala 1071’ê de li Milazgirê derdikeve pêşiya me. Piştre jî di sala 1514’an de li Çaldiranê û di hevkêşeya di navbera Osmanî û Safewiyan de jî Kurd li cem Osmaniyan cih digirin. Tifaqa 3’yemîn jî di serdema damezirandina komarê de hatiye avakirin. Di hemû tifaqan de Tirk qezenc dikin. Şer û krîzên aborî yên li Rojhilata Navîn, kaosên netewe dewletan afirandin û modernîteya kapîtalîst derxistiye holê, careke din nîşanî me didin ku pêşxistina tifaqeke Kurd û Tirkan ferz e. Divê ev tifaq vêcarê hem bi Kurdan hem jî bi Tirkan bide qezenckirin û ev yek girîng e. Di her sê tifaqan de jî Kurd bi dilxwazî beşdar bûne. Tifaqa 4’an jî dê bandorê li pêşeroja Tirkiyeyê û Kurdan bike. 
 
We bal kişand ser bandora Nifşê 68’an. Gelo PKK ji wê serdemê çawa bandor bû û di vê pêvajoyê de çi guherî? 
 
Di salên 1970’î de li seranserî cîhanê tevgerên çep-sosyalîst pêş ketibûn. Serdemeke ku Nifşê 68’an derketî pêş bû. Serdemekî ku têkoşîna rizgariya neteweyî derketin pêş bû. Lewma jî ji hêla Kurdan ve ev mijar dibe rojeveke sereke. Koma ku li Bendava Çubukê ya Enqereyê hatî avakirin, di heman demê de îtîrazeke li dijî polîtîkayên înkar û tunekirinê bû. Têkiliyeke ku birêz Ocalan bi pêşengên şoreşger ên Tirkiyeyê pêşxistî hebû. Ji bo Mahîr Çayan dibêje ‘Heke Mahîr bijiya belkî me bi hev re hevrêtî bikira.’ Nêzikatiya Mahîr a li hemberî pirsgirêka Kurd girîng e. Dema Denîz diçûn ber sêdarê digotin ‘Bijî xwişk-bratiya gelên Kurd û Tirk.’ Jixwe nêzikatiya Îbrahîm Kaypakkaya ya li dijî mijarê tê zanîn. 
 
Di sala 1984’an de cara ewil têkoşîna çekdarî pêş ket û tiştên piştre qewimîn, mohra xwe li 50 salên dawî ya Tirkiyeyê xist. Kurdan di vê pêvajoya dîrokî de tecrûbeyên mezin bi dest xistin. Kurdayetiya dihat înkarkirin êdî xwe gihand asta ku hebûna xwe ava kirî. Her çend zexta li ser ziman û çanda Kurdî hêj berdewam jî bin, gelê Kurd li dijî van polîtîkayan li ber xwe da û xwe birêxistin dike. Di esasê xwe de her çend bi fermî nebe jî, înkar bi awayekî fiîlî ji holê hatiye rakirin. Gelê Kurd li dijî polîtîkayên pişaftinê xwe birêxistin kirin. Ev girîng e. Pêvajoya pêşiya me ji vî alî ve destpêkek e. 
 
We bidawîkirina xebatên xwe ya PKK’ê weke “destpêkeke nû” pênas kir. Gelo sedemên rê li ber derketina PKK’ê vekirî ji holê rabûne? 
 
 
Pirsgirêka azadî, wekhevî û demorkasiyê ya gelê Kurd hêj didome. Lewma jî ev destpêkeke, ne dawî ye. 
 
Dibe ku PKK’ê biryara xwefesixkirinê dabe lê pirsgirêka azadî, wekhevî û demorkasiyê ya gelê Kurd hêj didome. Lewma jî ev ne dawî ye, destpêkeke nû ye. Li Rojhilata Navîn û cîhanê ji hêla civakî û aborî ve geşedanên nû diqewimin. Birêz Ocalan jî serdemê baş dibîne û dixwaze rêxistina xwe û dewletê jî li gorî vê veguherîne. Lewma jî ev destpêkeke, ne dawî ye. Pêvajoya ji vir û şûnde dê bi rêbazên cuda, ne bi çekê lê li ser zemîna siyaseta demokratîk were pêşxistin û di vê mijarê de îradeyek hatiye raberkirin. PKK’ê bersiv da vê banga birêz Ocalan. Rêxistina ku birêz Ocalan ava kiriye, dizane ka birêz Ocalan tiştekî çawa dixwaze. Beriya niha jî pêvajoyeke guherînê - bi ser neket - hatibû jiyîn. Niha berpirsyartiya me heye ku em vê pêvajoyê bi ser bixin û ji gelên Rojhilata Navîn re vebijêrkekê pêşkeş bikin. 
 
Nemaze uslub û axaftinên hinek rayedarên hikûmetê tên rexnekirin. Ev axaftin bandoreke çawa li pêvajoyê dike? 
 
Uslub mijareke girîng e. Hûn çawa tiştekî îfade dikin an jî awayê îfadekirina vê girîng e. Ev ne tenê amûreke ji bo diyalogê, di heman demê de têgîneke ku pêvajoyê çawa bi pêş ve bibe îfade dike. Ji bo vê jî Birêz Ocalan dibêje 'divê zimanê serdemê bibe zimanê aştiyê, divê her kes zimanê aştiyê bi kar bîne' Zimanekî neyînî pêvajoyê pêş naxe. Mixabin em gelekî hînî zimanê neyînî yê li Tirkiyeyê dibin. Li şûna zimanekî neyînî divê zimanekî hîn pozîtîftir were bikaranîn. Ev yek ne tenê ji bo Kurdan ji bo dewletê jî derbasdar e. Ev ziman di avakirina serdema nû de mijareke girîng e. Dibe ku uslub hişkt be, lê divê tu ji bo tiştên tînî ziman baldar bî.
 
Usluba neyînî ya dewlet bi kar tîne mijareke girîng e. Di pêvajoyeke bi vî rengî ya dijwar de lazim e her kes bala xwe bide ser ziman û usluba xwe. Divê bibe pêngaveke ji bo avakirina baweriyê. Di vê mijarê de pêwîste rayedarên dewletê zimanekî aştiyê bikar bînin û ji bo aştiyê gavên şênbertir bavêjin. Ew xwedî wê berpirsyariyê ne ku zemîna siyaseta demokratîk vekin. Di serî de ew li ser desthilatdariyê ne; pêwîste parlemento di çêkirina qanûn û destûra bingehîn de bikeve dewrê. 
 
"Mafê hêviyê" yê Abdullah Ocalan jî di rojevê de ye. Lê belê dema ev mijar tê mezinkirin, hin kom bersiveke neyînî didin. Wezîrê Dadê Yilmaz Tunç jî der barê "mafê hêviyê" de daxuyaniyên neyînî da. Ji bo "mafê hêviyê" divê kîjan gav bên avêtin?
 
 
 
"Mafê hêviyê" wezîfeyek li pêşiya dewletê ye. Biryara Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê (DMME) heye. Tirkiye neçar e ku vê biryarê bi cih bîne. Ji bo serketina pêvajoyê pêwîstiyek e.
 
"Mafê hêviyê" wezîfeyek li pêşiya dewletê ye. Biryara Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê (DMME) heye. Tirkiye neçar e ku vê biryarê bi cih bîne. Nayê qebûlkirin ku partiyek bi qasî ku pêkan e azad be lê ya din jî ne azad e û tecrîd li ser tê kirin. Ger ku dê aştî pêk bê divê azadiya Birêz Ocalan bê mîsogerkirin. Tirkiye niha azadiya xwe bi azadiya Birêz Ocalan ve girê dide. Ev yek ji pêwîstiyên serketina pêvajoyê ye. Li şûna şert û mercan, eger aştiyeke rasteqîn a civakî hebe, yek ji şertan ew e ku gavên hiqûqî yên rê li ber azadiya girtiyên siyasî veke, ku Birêz Ocalan jî di nav de ye.
 
Divê siyaseta demokratîk, maf û azadî û mafê çalakî û rêxistinbûnê ji aliyê hiqûqî ve bê ewlekirin. 'Qanûna Têkoşîna li dijî Terorê' li dijî Kurdên li Tirkiyeyê tê bikaranîn. Di dema pêş de divê em van hemûyan nîqaş bikin û pêwîste her kes ji bo çareseriya hiqûqî û siyasî ya pirsgirêkê gavan biavêje. Hem şertên leşkerî û hem jî hiqûqî divê werin avakirin. Hûn nikarin ji aliyekî ve hevdîtinên aştiyê bikin û li aliyê din jî bêjin 'ev nabe'. Naxwe wê şert û mercên aştiyê nebin.
 
Ji aliyê civakîbûna hêz û aştiyê ve berpirsyariyên xwe hene. Berpirsyariyên gelê Kurd jî hene. Divê ev pêvajo pêş bikeve. Heta niha tevgera siyasî ya Kurd bi erka xwe rabûye. Birêz Ocalan bangek kir û PKK'ê bersiva vê yekê da û agirbest îlan kir. Di 12'ê Gulanê de jî fesîxkirina xwe îlan kir. Ji vê hêlê ve pêvajo li ser bicihanîna berpirsyariyên ku dikevin ser milê dewletê ye. Divê gelek gav bên avêtin, ji ziman heta uslub.
 
* Piştî bangawazî û biryarên kongreyê divê kîjan gavên şênber bên avêtin?
 
Ev pêvajo gelekî girîng e û divê vê carê neyê hebakirin. Pêwîstiya gelên Tirkiyeyê û me jinan bi aştiyê heye. Me ev yek di dema damezrandina 'Însiyatîfa Jinê ya Aştiyê ya Ji Bo Aştiyê pêwîst e' ava dikir de nîqaş kir. Aştî ne tenê pêkanîna aştiya Kurd-Tirkan e; hemû beşên civakê yên li Tirkiyeyê ku pirsgirêkên wan bi dewletê re hene divê di vê pêvajoyê de cih bigirin û ji bo bi rastî jî veguherin aştiyê bi berpirsyarî rabin Banga Birêz Ocalan bangeke gelekî girîng e. Bêdengkirina çekan û veguhastina meseleyê ji bo zemîneke hiqûqî û siyasî gelekî girîng e. Pirsgirêka civaka demokratîk jî pêvajoyeke ku em ê ava bikin e. Birêxistinkirina sîstema demokratîk, ekolojîk û azadîxwaziya jinê, civaka sosyalîst tiştekî ku berpirsyariya me ye. Ji ber vê yekê hemû qadên rêxistinbûyî; jin, ciwan, tevgerên kedê, sosyalîst û hemû komên ji sîstemê nerehet in, pêwîste di birêxistinkirina civaka demokratîk de cihê xwe bigirin. Ev qet ne hêsan e; pêvajoyeke têkoşînê ye.
 
 
Têkoşîn bi dawî nebûye; amûr û rêbazên têkoşînê diguherin. Birêz Ocalan berpirsyariyên xwe bicih aniye. Niha divê em jî barê wî hilgirin ser milê xwe.
 
Têkoşîn bi dawî nebûye; amûr û rêbazên têkoşînê diguherin. Yê ku pêvajoya pêş, li ser esasê rêgezên demokratîk, ekolojîk û azadîxwaziya jinê bi rêxistin bike em in. Divê her kes bi vê hişmendiyê tevbigere. Di dawiyê de civaka rêxistinkirî dikare pêşeroja xwe qezenc bike. Yên bê rêxistin nikarin bibin xwedî azadî û pêşeroj. Yên ku di dema birêxistinkirina sîstema xwe de dikarin civakî bibin, dikarin bi ser bikevin. Bi vê perspektîfê beriya her tiştî weke TJA erk dikeve ser milê me. Weke tevgera jinê me bi vê perspektîfê nîqaşên xwe meşandin û di avakirina civakeke nû de em ê berpirsyariyên xwe bicih bînin. Lazim e her kes vê weke wezîfeyekê bigire ser milê xwe. Birêz Ocalan berpirsyariyên xwe bicih aniye. Niha divê em jî barê wî hilgirin ser milê xwe û civaka demokratîk ava bikin.
 
MA / Emrullah Acar 
 

Sernavên din

14/06/2025
16:53 Êrişên Îsraîlê berdewam in: 3 zanyar hatin kuştin
16:35 PJAK’ê der barê Îranê de daxuyanî da: Azadî di têkoşîna demokratîk a gel de ye
16:01 Li Pirsûsê ji bo Altûn û Kaytan merasîma bibîranînê li dar ket
15:32 Bayindir: Bila dewlet dev ji helwestên êrişkar berde
14:46 Li Îzmîrê agir bi daristanê ket
14:27 Dayikên Şemiyê aqûbeta Nûrettîn Çûr pirsîn
14:21 Girtiyê ku tehliyeya wî 5 caran hatibû taloqkirin tehliye bû
14:17 Ji bo jinên girtî kartên piştgiriyê
14:06 Çalakiya KHK: Divê li welat aştî pêk were
13:54 Ji xizmên windayan banga ‘rûbirûbûnê’
13:09 Îran: Beşdariya me ya guftûgoyan ne diyar e
13:01 Şenyaşar hatin bibîranîn: Divê ji bo aştiyê gav bên avêtin
12:51 Di êrîşa li dijî Tebrîzê de 2 fermandarên Îranê hatin kuştin
12:42 Bakirhan: Hevdîtina Ocalan a bi lîderên Kurd re dê pêvajoyê xurt bike
11:56 Serokê komeleyê di êrişa bi çek de jiyana xwe ji dest da
11:44 Li Îranê Serfermandarê Giştî yê Artêşê hate tayînkirin
11:38 Li Şirnexê li hemberî îstîsmara zayendî bertekên hevpar: Bila kiryar bên cezakirin
11:20 Îranê Tengava Hurmuzê girt
11:18 Serokên Baroyên 15 bajaran ji bo rojevê dê biçin Enqereyê
10:59 Gerry Adams piştgirî da Ocalan: Azadiya wî mijareke jiyanî ye
10:41 Dê Xelatên Rojnamegeriya Jinan a Gurbetellî Ersoz bê lidarxistin
10:32 Welatiyên Tirkmen pêvajo nirxandin: Em bi Abdullah Ocalan bawer in
10:30 Dr. Yildiz Onen: Divê mafên penaberan bên qebûlkirin
09:41 Wesayîta karkeran qeza kir: 20 karker birîndar bûn
09:34 Welatiyên Mexmûrê piştgirî dan banga Ocalan: Divê firsend ji dest neçe
09:34 Îranê bi fuzeyan êrîşî Îsraîlê kir
09:02 Welatiyên Dêrsimê: Bila êrîş rawestin, meclîs komîsyonê ava bike
09:01 Di vê pêvajoyê de azmûna desthilatdariyê: Rêveberiyên herêmî
09:00 ROJEVA 14'Ê HEZÎRANA 2025'AN
13/06/2025
22:49 7’emîn Rojên Ma Musicê di roja 2’yan de domiya
22:34 Îranê bi fuzeyan êrişî Îsraîlê kir
22:25 Netanyahu: Êriş dê bidomin, Îran dê bersivê bide
22:12 Êrişên Îsraîlê didomin: Li Tehranê dengê teqînan
22:02 Reyhan Hacioglû ji girtîgehê derket: Dê li cihê min hiştibû bidomînim
21:53 DEM Partî: Êrişên Îsraîlê zirarê didin gel û sivîlên herêmê
21:48 Netanyahu bi Trump û Putîn re hevdîtin kir
21:41 Enqere bi rojeva êrişên Îsraîlê civiya
21:33 Ekîncî ku piştî 30 salan hatibû berdan, jiyana xwe ji dest da
21:18 Konseya Ewlekariyê ya NY’ê li ser daxwaza Îranê dê îro bicive
17:59 Êrişên li dijî Îranê: 78 kes mir û 329 kes birîndar bûn
17:55 KCK’ê têkildarî êrişên Îsraîlê daxuyanî da
16:06 Li Pirsûsê hevdîtina DEM Partiyê ya bi cotkaran re: Em bi berhemdêran re ne
16:05 Bakirhan dê biçe serdana partiyên siyasî
16:04 Bexdayê hemû rêyên ber bi Herêma Kesk ve diçin girt
15:54 Erdogan: Îsraîl, herêmê ber bi felaketê ve dibe
15:48 Ji bo mexdûrên şewatê komîsyona piştevaniyê hate avakirin
15:43 Lîderên 3 welatan bi rojeva Îranê hevdîtin kirin
15:27 Pezeşkiyan: Em ê bersiveke xurt û dijwar bidin
15:06 Bernameya Hefteya Koçberiyê aşkera bû: Vegerin xaka xwe
14:57 Kakşar Oremar: Ev êriş ji bo Îran dev ji hilberandina çekên nukleerî berde hate kirin
14:26 Li Şirnexê şewat derket
14:24 Li Şemrexê şewat: Li cihekî hate tefandin li cihekî dîtir derket
14:05 Ji Trump daxuyaniyeke nû: Êrişên din dê bêrehmtir bin
13:51 Li Sûriyeyê çi diqewime?
13:50 Der heqê girtiyên li Herêma Federe ya Kurdistanê agahî hatin xwestin
13:27 Îsraîl: Qonaxa ewil a êrişan temam bû
13:26 Rojnameger Reyhan Hacioglû tehliye bû
12:45 Malbatan ji bo hevdîtina li Îmraliyê serlêdan kirin
12:45 Îranê banga civîna lezgîn li NY’ê kir
12:43 NATO: Êrişa Îsraîlê ya li dijî Îranê yekalî ye
12:21 Prof. Kotharî: Divê berê me li Abdullah Ocalan be
12:03 Ji bo tundiya li rojnamegerên jin hatiye kirin biryara neşopandinê hat dayin
11:48 Li Îranê li şûna kesên hatin kuştin hin kesên nû hatin wezîfedarkirin
11:23 Tirsa desthilatan mafên bingehîn ên gelan e: Zimanê dayikê
11:13 Li Şemrexê agir bi daristanê ket
11:12 Li Miksê zarokekî bi awayekî guman jiyana xwe ji dest da
11:07 Li Sêwasê erdhej çêbû
11:06 Tirkiyeyê bertek nîşanî êrişên Îsraîlê da
11:06 Qeyûmî civaknas ji bo paqijkirina daşiran peywirdar kir!
10:36 Îranê muzakereyên bi DYA’yê re da sekinandin
10:32 Michael Hardt: Ez biryara Ocalan pîroz dikim û piştgiriyê didim
10:31 Rêveberê Odeya Bazirganiyê ya Rihayê: Ji bo pêşeroja xwe em piştgiriyê didin pêvajoyê
09:57 Dayikên 3 jinên li Silopiyayê hatine qetilkirin: Divê Abdullah Ocalan azad bibe
09:36 Dê ciwan di konferansa ‘Civaka Demokratîk’ de bicivin
09:30 Îsraîl: Îranê ji bo êrişê zêdetirî 100 balafirên bêmirov ên biçek şand
09:04 Trump: Heke bersiv were dayin em ê Îsraîlê biparêzin
09:04 Iraqê qada xwe ya hewayî ji hemû balafiran re girt
09:02 4 rojnameger hatin binçavkirin
09:01 ‘Li gorî nêrîna çep modela herî zêde hêviyê dide Rêveberiya Xweser e’
09:00 Welatiyên Enqereyê têkildarî pêvajoyê çi difikirin?
09:00 ROJEVA 13'Ê HEZÎRANA 2025'AN
08:48 Kesên di êrişa Îsraîlê de hatine kuştin
08:38 Ji DYA’yê daxuyaniya ewil: Di operasyonê de rola me tune ye
08:37 Netenyahu: Heta gef ji holê tê rakirin dê operasyon bidome
08:34 Li Îsraîlê rewşa awarte hate ragihandin
08:33 Îran: Îsraîlê ji bo xwe dawiyeke biêş amade kir
08:19 Îsraîlê êrişê Îranê kir: Serfermandarê Giştî Bakirî hate kuştin
12/06/2025
16:41 Li Xelfeliyê rojên pirtûkan dest pê kir
16:24 Ahmet Tekîn piştî 31 salan hate berdan
16:14 Li Qoserê trafo teqiya: 115 gund bê ceyran man
16:09 BÎSAM: Sînorê xizaniyê 81 hezar û 686 TL ye
16:00 Navê Onder li Stenbolê li parkekê hate kirin
15:47 Komîsyona Zarokan a DEM Partiyê ya Amedê hat avakirin
15:31 ÎHD’a Colemêrgê banga berdana girtiyên nexweş kir
14:25 Ji bo endamê HPG’ê Kocaman şîn hate danîn
14:06 Ji HPG'ê daxuyaniyeke girîng: Artêşa Tirk bi hemû cureyên çekan êrişên xwe didomîne
13:56 Tora Navbeynkarên Jin a Akdenîzê bi DEM Partiyê re hevdîtin kir
13:47 ÎSÎG: Di 12 salan de herî kêm 770 zarokan di cînayetên kar de jiyana xwe ji dest dan
13:38 Rojnameger Rahîme Karvar tehliye bû
13:25 Baroya Amedê: Hejmara zarokên karker ên qeydkirî derket nêzî milyonek û nîvê