Şaxa Komeleya Mafên Mirovan (ÎHD) a Endeyê, di salvegera komukujiya 19'ê Kanûnê ya li girtîgehan de daxuyanî da. Serokê Komîsyona Girtîgehan a ÎHD'a Edneyê Nejat Okay mafê axaftinê girt û aşkera kir ku 19'ê Kanûnê di dîroka Tirkiyeyê de komkujiya li dijî girtiyan dide nîşan.

 

'BINPÊKIRINÊN MAFAN ZÊDE BÛN'

 

Okay anî ziman ku bi Rewşa Awarte (OHAL) re binpêkirinên mafan li girtîgehan zêde bûne, ji ber ku berpirsyar bê ceza mane, îşkence li girtîgehan zêde bûye û ev tişt got: "Hêj li girtîgehên Tirkiyeyê, binpêkirinên mafan, mirin, sewq û sirgûn, îşkence û muameleya xirab, tecrîd û îzolasyon, astengkirina hevdîtina bi malbatan re, astengkirina mafê ragihandinê, lêpirsînên dîsîplînê û gelek binpêkirinên mafan diqewimin. Bi taybetî ji bo girtiyên nexweş tu sererastkirineke qanûnê nehatiye kirin, ji ber astengiyên buroktatîk, di şertên ne mirovî de dimînin. Hejmara girtiyên nexweş ên li girtîgehan vê rewşê bi zelalî radixe ber çavan. Li gorî rapora ÎHD'ê di 22'yê Hezîrana 2017'an de parve kir, bi giştî 357 girtiyên nexweşiyên wan giran, hezar û 25 girtiyên nexweş girtî ne. Li gorî daneyên Wezareta Edaletê û rapora Saziya Tiba Edlî ya Sibata 2017'an, girtî û hikumxwarên nexweş hejmara wan 841 kes in.

 

Okah herî dawî daxwazên xwe wiha parve kir:

 

* Divê mewzûeta rejîma înfazê ya li Tirkiyeyê û polîtîkaya wê li gorî hiqûqa mafê mirovan a navneteweyî û bi taybetî ji ligori mafên girtiyan bê sererastkirin.

 

* Divê hiqûqa navneteweyî çawa rêgezên xwe diyarkiriye, li gorî wan rêgezên mafên mirovan nêzîkî girtiyan bibin.

 

* Divê hemû girtîgeh ji bo lêkolînê ji sivîlan re bên vekirin.

 

* Divê pêkanînên cudakariyê û OHAL'ê ji holê bê rakirin û di vê der barê de sererastkirinê pêk bê.

 

* Divê pêkanînên "Di nava girtîgehê de girtîgehê" dispêre, tecrîd û îzolasyonê li ser girtiyan ferz dike, bên bi dawîkirin û divê Girtîgeha Yek Kesî a Îmraliyê bê girtin.

 

* Divê berpirsyarên komkujiya 19'ê Kanûnê bên darizandin. Divê polîtîkaya bê cezabûnê û li ser dozan girtin bi dawî bibe.

 

'HIQUQA BÊCEZAKIRINÊ HEYE'

 

Serokê Şaxa ÎHD'ê ya Edeneyê Prz. Îlhan Ongor jî diyar kir ku 17 sal di ser komkujiya 19'ê Kanûnê re derbas bû û wiha got: "Li Tirkiye îşkence hêj didome. Dewlet polîtîka û hiqûqa bê cezakirinê pêş dixe. Divê êdî dewlet bi vê rastiya xwe re bê rûqayi hev. Feraseta 'Min kir û derbas bû' heye. 

 

'BI KÛÇIKAN LÊGERÎN DIKIn'

 

Ongor, bal kişand ser rewşa girtîgehan û wiha got: "Li Girtîgeha tîpa F a Kurkçuler a Edeneyê bi kuçikan lêgerînê dikin. Kuçik nanê didin girtiyan bêhn dike. Daxwazên girtiyan qet nayên bersivandin. Ser hewşê girtine. Hewş tîrêjên rojê nabîne. Girtiyan nabin nexweşxaneyan. Girti li Tarsûsê rastî lêgerîna tazî û cezayê hucreyê tên. Wan davêjin odeyên Singur. Îşkenceya bi ceyranê li girtiyan dikin. Komisyona Mafên Mirovan a Meclîsê li Tarsusê lêkolîn kir. Lê rapora ku girtî rastî îşkence nehatine bi komîsyonê dane nivîsandin. Îşkence tê veşartin û ser wê tê girtin." 

 

WAN 

 

Şaxa ÎHD'ê ya Wanê jî bi heman armancê civîna çapemeniyê pêk anî. Endam û rêveberên ÎHD'ê beşdarî civînê bûn. Serokê Şaxa ÎHD'ê yê Wanê Murat Melet, diyar kir ku ji 2000'an heta niha li girtîgehan binpêkirina mafan berdewam dike û wiha got: "Piştî OHAL'ê binpêkirina mafan zêde bû. OHAL bi salan e kirine girtigeha servekirî. Li Tevahiya Tirkiye bi hezaran mirov ji ber fikrên xwe girtî ne. Îktîdara siyasî li Wanê 4 girtîgeh ava kirine. Li şûna şert û mercên mirovan baş bikin girtîgehan ava dikin." 

 

Rêveberê ÎHD'ê Servet Ertak jî daxuyanî xwend û wiha got: "Piştî 2000'an operasyona "Vegera Jiyanê" ku 32 mirov hatin kuştin, ji wê demê heta niha li girtîgehan tiştek nehatiye guhertin. Bêtir şert û merc xerab bûne. Bi îlana OHAL'ê şert û mercên girtiyan û girtîgehan bêtir giran bûye. 

 

'HEZAR Û 25 GIRTIYÊN NEXWEŞ HENE'

 

Ertak, destnîşan kir ku li girtîgehên Tirkiye, sirgûn, îşkence, lêgerîna tazî û îşkenceya giran berdewam dike û wiha got: "Li gorî raporên dawî yên ÎHD'ê 357 jê giran bi giştî hezar û 25 girtiyên nexweş hene. Li gorî daneyên Wezareta Dadê ya Sibata 2017'an jî 841 girtiyên nexweş hene."