Komploya navneteweyî ku bi derxistina Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan ji Sûriyeyê dest pê kir û ketiye sala xwe ya 27'an, yek ji pêşketinên herî girîng ên sedsala 20'emîn e. Bi koordînekirina DYAy'ê û beşdarbûna 23 dewlet û bi dehan rêxistinan, encamên komployê îro jî bandorên xwe didomîne. Piştî komployê pirsgirêka kurd hîn kûrtir bû û bû sedema zêdebûna krîz û pevçûnan.

 

Komploya li dijî Abdullah Ocalan bi derxistina wî ji Sûriyeyê di 9'ê Cotmeha 1998'an de dest pê kir. Piştî vê yekê "nêçîr" 130 rojî ya ji bo Ocalan dest pê kir. Öcalan di 15'ê Sibata 1999'an de anîn Tirkiyeyê û li Girtîgeha Girtî ya Ewlehiya Bilind a Tîpa F ya Îmraliyê di hucreya yekkesî de hat girtin.

 

Ocalan li Ewropayê ku ew ji bo çareseriyeke demokratîk a ji bo pirsgirêka kurd hatibû wir, wekî "kesê nayê xwestin" hat îlankirin. Piştî ku di 9'ê Cotmeha 1998'an de ji Sûriyeyê derket, wî hem bi devkî hem jî bi nivîskî serlêdanên penaberiyê kir û pêşkêşî balyozxaneyên Yewnanistan, Rûsya, Îtalya, dîsa Rûsya, Yewnanistan û Kenyayê kir. Lêbelê, yek ji van daxwazan bi fermî esas nehatin girtin. Bi vî awayî, welatan hem qanûnên navxweyî û hem jî yên navneteweyî binpê kirin.

 

'BÊBANDORKIRIN DIVÊTIYEKE KONJUKTURÊ BÛ'

 

Yek ji mijarên ku Ocalan piştî hatina xwe ya Tirkiyeyê herî zêde li ser sekinî, pêvajoya komployê ya ku hêzên cîhanî tê de cih girtibûn bû. Wî hem di hevdîtinên xwe yên bi parêzeran re û hem jî di pirtûkên xwe de bi taybetî girîngî da fêhmkirina komployê.

 

Piştî ku ew birin Îmraliyê, Ocalan li ser armanca komployê nirxandinek wiha kir: "Geşedanên li Kurdistanê pir girîng bûn. Bêbandorkirina min, qet nebe, girêdayî şert û mercan bû. Tasfiyekirina min li gorî polîtîkayên gerdûnî yên wê demê bû. Di wan rojan de, parastina azadiya Kurdistanê û naskirina nasnameya kurdan, derbaskirina her cure berjewendiyên lîberal ên rojane, pragmatîzm û xweperestiyê hewce dikir; hem çepgir û hem jî rastgir rabûne li ber jiyana modernîteya kapîtalîst ferman dikir. Berevajî vê, cîhana wan rojan cîhanek bû ku lîberalîzma gerdûnî di şerê xwe yê fetihkirinê de berbelav bû. Ev sal bûn ku faşîzma lîberal serdestiya xwe li seranserê cîhanê îlan kir. Ji hêla siyasî ve, Rojhilata Navînê di navenda têkoşîna hegemonîk de bû. Têkoşîna li Kurdistanê faktoreke sereke bû di hesabên hegemonîk de. Helwesta îdeolojîk û siyasî ya PKK'ê bi eşkereyî bi van hesabên hegemonîk re bi nakok bû. Ji ber vê yekê, tasfiyekirina min tê wateya vekirina rêya li ber van hesaban."

 

ÇIMA EWROPA?

 

Ocalan sedema çûna xwe ya Ewropayê piştî ku ji Sûriyeyê hat derxistin wiha rave kir: "Niyeta min li Ewropayê ew bû ku pirsgirêka kurd bînim platformek demokratîk. Siyaseta çareseriya demokratîk a ku min ê li Ewropayê pêş bixista, dikaribû dawî li şer bîne. Ger piştgirî bihata dayîn, ji bo Tirkiyeyê ne dijwar bû ku vê helwestê bigire. Diyar bû ku Ewropa ne alîgirê çareseriyeke cidî ya pirsgirêka kurd e. Meraqa Tirkiyeyê ya bi pirsgirêka kurd re bêtir ji bo wan bû. Ew bêtir bi afirandina aloziyê li Rojhilata Navîn li ser bingeha kurdan eleqedar bûn. Ji ber vê yekê, tevgera min a neçaverêkirî ji taktîkên wan wêdetir bû. Ji bilî DYA'yê, tu hêzeke din nikaribû vê operasyonê organîze bikira. Rola hêzên taybet ên tirk di vê pêvajoyê de tenê ew bû ku min bi balafirê bibin Îmraliyê û ew jî di bin kontrolê de be. Bê guman pêvajo, yek ji wan pêvajoyan bû ku tê de operasyona herî girîng a dîroka NATO'yê hat kirin."

 

Ocalan ku got "Ez ne mehkûmê Tirkiyeyê me, yê komployeke navneteweyî me," wiha rave dike: "Mixa yekem li Moskowê hat lêkirin; min sermaya xiyanetê ya dijwar dît. Mîxa duyem li Romayê hat lêkirin; min li hember lîstikên xasûk yên kapîtalîzmê rûmeta xwe terk nekir. Mîxa sêyem li Atînayê hat lêkirin; ez ji ber vê xiyaneta bêhempa ya dostaniyê bêdeng nemam û felç nebûm. Mîxa çarem li Nairobiyê hat lêkirin; min radestî Tirkiyeyê kirin ku ez bi cezayê îdamê li min digeriyan. Di encama 'komploya xaçkirinê (çar mîxan)' de, ez li girtîgeha Îmraliyê ya li Deryaya Marmarayê hatim girtin û tê payîn ku ez li ser xaçê bimrim (îdamkirin). Rola Tirkiyeyê di komployê de ew bû ku li vir li benda mirina min be, ango, wekî înfazê û gardiyanê girtîgehê tevbigere."

 

BI PÊNÛSA OCALAN KOMPLO

 

Ocalan ku komployê wekî "komploya herî mezin a sedsala 21'emîn" bi nav kir, diyar kir ku beşa herî mezin a komployê armanc ew bû ku li Girava Îmraliyê were bicîhanîn. Ocalan ku di cîlda pêncemîn a pirtûka xwe ya "Pirsgirêka Kurd û Çareseriya Şaristaniya Demokratîk" de behsa pêvajoya komployê kir û got ku operasyon ji destpêkê heta dawiyê ji hêla Gladio ya NATO'yê ve di bin berpirsiyariya siyasî ya DYA û YE'yê de hatiye kirin.

 

Ocalan destnîşanî pêwîstiya lêkolîna felsefe û zihniyeta siyasî ya di bin komployê de kir û got: "Min behsa komployên ku di her serdemê de qonaxên girîng in kir. Di nav van de, komploya Alaya Hemîdiye, komploya Melle Selîm li Bedlîsê di sala 1914'an de, komploya Şêx Seîd di sala 1925'an de, komploya Agiriyê di sala 1930'yî de û komploya Dêrsimê di sala 1937'an de, Dozên 49'an ên 1959'an û Dozên salên 400'an ên 1960'an, kuştina Faîk Bucak û kuştina Saît Kirmizitoprak ji aliyê KDP'ê ve, hemû bi sedan komployên din ên ku ji qonaxa îdeolojîk a PKK'ê heta roja îro ji hêla heman zihniyetê ve hatine organîzekirin karin. Yên ku van komployan organîze dikin vê yekê wekî hunereke desthilatdariyê ya bi hostayî organîzekirî dibînin. Bi gotineke din, komplo amûr û ruhê herî girîng ê hunera desthilatdariyê ye. Ji bo kurdan, ev huner diviyabû li ser bingeha komployê bihata kirin. Pêkanîna eşkere ya komployê dê bibûya sedema rewşeke dişibe zarokê di çîrokê de ku dibêje, 'Binêre dayê, qiral tazî ye.' Desthilateke serdest ku pêkanînên wê digihîjin jenosîdê, ji bilî komployê tu amûrek din di destê xwe de nîne û tu hişmendiyek tune ku wê rêve bibe. Ya girîng li vir naskirin û destnîşankirina rast a hêzên di komployê de ye."

 

YEKÎTIYA BERJEWENDIYÊ

 

Ocalan bal kişand ser nakokiyên di navbera hêzên di komployê de û got: "Gelek dewlet, ji DYA'yê bigire heta Federasyona Rûsyayê, ji YE'yê bigire heta Yekîtiya Ereban, ji Tirkiyeyê bigire heta Yewnanistanê, ji Kenyayê bigire heta Tacîkistanê, daxilî komployê bûbûn. Çi dijminên kevin, tirk û yewnan, kir yek? Çima li pişt min tifaq an koalîsyonên berjewendiyan ên bêrögez hatin avakirin? Wekî din, hejmara çepgir û hevkarên neteweyî yên tirk û kurd ên ku kêfxweş bûn ku neyên hedefgirtin, bêhejmar bû. Mîna ku cîhana fermî reqîbê xwe yê herî xeternak di min de xistibû quncikê. Heta di nav PKK'ê de jî, hejmara kesên ku bawer dikirin ku rojên wan ên serfiraziyê hatine û derfeta wan heye ku wekî ku dixwazin bijîn, ne kêm bû. Bê guman, çavdêriya yekem û ya herî eşkere kir ku ev hemû hêz ji beşên berbiçav ên modernîteya kapîtalîst pêk dihatin ku berjewendiyên lîberal dişopandin. Ez gefê li zihniyeta lîberal-faşîst û berjewendiyên gelek ji wan dixwim."

 

'KOMPLO LI TIRKAN JÎ HAT KIRIN'

 

Ocalan diyar kir ku komploya ku ew hedef digirt "ne tenê li dijî kurdan, di heman demê de li dijî tirkan jî bû" wiha got: "Awayê ku ez hatim radestkirin û niyeta kesên ku di vê yekê de rol lîstin ne ew bû ku 'terorê' biqedînin an çareseriyekê bibînin, lê belê kûrkirina bingehên pevçûnê bû ku dê sedsaleke din bidome. Asêkirina min di komployê de ji bo niyetên wan derfeteke îdeal pêşkêş kir. Ew ê bixwazin vê derfetê bi tevahî bi kar bînin. Ne gengaz bû ku meriv berevajî vê yekê bifikire. Ji ber ku heke wan bixwesta, ew dikarin beşdarî pêşketinên pir erênî di vî alî de bibin. Lê dîsa jî, wan her tim tiştan dikişand nav rewşeke xitimandinê û li şûna ku pirsgirêkê çareser bikin, ew wê vediguherandin rewşek xitimandinê ya tevahî. Armanc ew bû ku dîlemayek tîpîk a Îsraîl-Filistînî biafirînin. Çawa ku dîlema Îsraîl-Filistînî sedsalekê xizmeta hegemonyaya Rojavayî li Rojhilata Navînê kiribû, dîlema pir mezintir a tirk-kurd jî dikaribû herî kêm sedsaleke din xizmeta berjewendiyên wê yên hegemonîk bike. Bi rastî, heman armanc di sedsala 19'an de di pêşxistin û bêçareserkirina gelek pirsgirêkên etnîkî û mezhebî yên li herêmê de hat şopandin. Rastiya Îmraliyê zanîna min a xav di vî warî de bêtir safî kir. Lêbelê, dijwarîya herî girîng a ku ez pê re rû bi rû mam ev bû ku ez vê bi elîtên serdest ên tirk bidim fêmkirin. Ji ber vê yekê, dijwarîya min a herî girîng ew bû ku ez bi wan bidim fêmkirin ku komplo ji kurdan bêtir li tirkan hatiye kirin." 

 

AŞTIYEKE BIRÛMET Û ÇARESERIYEKE DEMOKRATÎK

 

Ocalan diyar kir ku ew pêvajoya Îmraliyê wekî "platformeke" ji bo têkbirina vê lîstikê dibîne û got: "Min bingeha teorîk a pêwîst ji bo vê yekê xurt kir. Min hemû argumanên felsefî û pratîkî ji bo aştî û şert û mercên çareseriyeke siyasî pêş xistin. Ez li ser taybetmendiya çareseriyeke siyasî ya demokratîk sekinîm. Ev hewildanên dijwar û sebir dikarin çerxên xerab ên komployê bişikînin û çareseriyên alternatîf pêş bixin. Ji bilî ku ez di vê mijarê de baweriya xwe bi xwe bînim, tu çareyeke din ji min re tune bû. Bi rastî, kesên ku di komployê de cih girtin, xwedî niyetên cuda bûn. Wan dixwest ku bi rêya min jiholêrakirina PKK û Tevgera Azadiyê misoger bikin. Pratîkên girtîgehê, DMME û nêzîkatiyên YE'yê hemû bi vê armanca sereke ve girêdayî bûn. Armanc ew bû ku tevgereke kurd ji min were paqijkirin. Armanc ew bû ku tevgereke kurd a ji min xalî were afirandin. Armanc guhertoyeke modern a hevkarêparêz bê çêkirin. Hewldanên demdirêj ên Dewletên Yekbûyî û YE, bi taybetî, di vî alî de bûn. Ew li ser vê bingehê ji bo hevpeymanan ji elîtên desthilatdar ên Tirkiyeyê re vekirî bûn."

 

Bi kurtasî, ev modela xesandî ku hegemonya îngilîzan, bi taybetî, pêşî di tevgera çîna karker de û paşê di tevgerên rizgariya neteweyî û şoreşger û demokratîk de bi serkeftî bicîh anî, bi rêbaza lîberal a maf û azadiyan pêk hatibû. Wan rêber û rêxistinên şoreşger ji holê rakirin. Rêbazên paqijkirinê yên mîna yên ku bi sedsalan e bi kar tînin, li ser PKK û tevgera şoreşger, azadî û wekheviya kolektîf jî dihatin sepandin. Ev encama bingehîn a ku ji pêvajoya Îmraliyê dihat hêvîkirin bû; ev plana ku bi berfirehî hatibû lêkolînkirin û bi hostayî hatibû bicîhanîn bû. Stratejî û taktîk di çarçoveya vê planê de hatin pêşxistin. Parastina ku min di bersiva van de pêşxist ne li ser helwestên dogmatîk ên Ortodoks ên klasîk û ne jî li ser parastina xwe û başkirina rewşa min bû. Parastina min bi rêyeke rêgezî û aştiyeke birûmet û çareseriyeke demokratîk, li gorî rastiyên dîrokî û civakî yên gelan, bû."

 

Ocalan di hevdîtinên xwe yên bi parêzerên xwe re gelek caran li ser komployê axivî. Di hevdîtina xwe ya bi parêzerên xwe re di 2'yê Îlona 1999'an de, got: "Wan ez û Tirkiyeyê xistin hundir. Jiyana min ji bo eşkerekirina vê komployê ye. Tasfiyekirina min jî bi vê komployê ve girêdayî ye. Di berjewendiya welêt de ye ku komplo bêbandor bimîne. Helwesta min sazûmankirina dîrokî û siyasî ye. Rewşên rêbertiyê yên wiha di her civakê de carekê çêdibin. Ew du caran çênabin. Lê ew di gorê de jî berdewam dikin. Rêbertiyên wiha di her civakê de rolên dîrokî hene. Ew mîna qanûna civakî ne."

 

Di hevdîtina parêzeran a 15'ê Mijdara 2000'î de, Ocalan komployê wekî "komploya sedsala 21'emîn" bi nav kir. Ocalan di hevdîtina parêzeran a 16'ê Gulana 2001'ê de bi gotina "Ez ne girtiyê Tirkiyeyê me, yê komployê me" berdewam kir û got: "Em ê ji Ewropayê re bêjin, 'We ne qanûn, lê komkujî û komploya du sedsalan ferz kir.' Şahidên me hene. Yên ku balafir anîn û birin, yên ku bi şev li salona VIP'ê derbas kirin, tên veşartin. Ez çawa ji Îtalyayê hatim derxistin, Almanya çi kir da ku ez negirim, tên veşartin. Ew hewl didin ku Tirkiyeyê şermezar bikin. Na, hêza herî mezin a ku dê were şermezarkirin Ewropa ye. Min ev şano bi nav kir; kesekî din senaryo nivîsand û ew li Îmraliyê hat lîstin. Divê ev lîstik were xerakirin."

 

'MIN KOMPLOYÊ PÛÇ KIR'

 

Abdullah Ocalan, dema ku bal kişand ser komploya navneteweyî ya ji bo tunekirina PKK'ê û kurdan, di hevdîtinekê de bi parêzerê xwe re di 4'ê Tîrmeha 2001'ê de got: "Komplo li ser mirina min bû. Min bi jiyanê komployê pûç kir. Komplo xwedî aliyên navneteweyî ye. Divê rola DYA û Îngîltereyê were fêmkirin. Milosevic dibêje, 'Tiştê ku li Yugoslavyayê qewimî planeke Îngîltereyê ye.' Bala xwe bidin vê yekê; dişibe ya min. Dîrokê bi baldarî lêkolîn bikin. Lê em ê rûmeta bingehîn a mirovan bernedin. Bê guman, em ê têkoşîna xwe ya nasnameyê heta dawiyê bidomînin."

 

Di hevdîtina xwe ya bi parêzeran re ya di 27'ê Sibata 2002'yan de, Ocalan ev tişt gotin: "Eger komplo wekî ku hatibû plankirin biçûya, wê bihata wateya ku Anatoliya di nava xwînê de bimîne. Kes li ser vê yekê nafikire. Ew ji siyasetê bêzar bûne. Koma Çîllerê çete ye. Tiştê ku min sax hişt rawestandina vê dînîtîyê bû. Nîqaşa îdamê ya ku bi rêya min dihat meşandin lîstikeke siyasî ye. Di dema pêvajoya komployê de, DYA û Yewnanîstan digotin, 'Bila ew bi hev re şer bikin û hev du bikujin.' Ma divê em bikevin vê lîstikê û dest ji şeref û azadiya xwe berdin? Em ê zemîna demokratîk zexm bikin da ku van lîstikan têk bibin. Rêyeke din tune. Ev pirsgirêk an dê bi şer kûrtir bibe, an jî aştî û çareseriyeke demokratîk dê pêş bikeve."

 

Sibê: Pergala Îmraliyê