NAVENDA NÛÇEYAN - Weqfa Lêkolina Siyaset, Aborî û Civakê (SETA) ku bi amadekirina raporê ya derheqê rojnamevanan de ketibû rojevê, hedefa “Operasyona Pençê” ya TSK dimeşîne wekî Bakûr û Rojhilatê Sûriyê, bi cihbûna li Herêma Kurdistan a Federe ya Iraqê analîz kir.
SETA ku çend roj berê di rapora xwe ya “Analîza Medyayê” weşandibû de bi taybetî rojnamevanên navneteweyî yên li Tirkiyeyê dixebitin hedef girtibû der barê “Operasyona Pençe” ya ji aliyê Hêzên Artêşa Tirk (TSK) di 27’ê gulanê de li Xakurkê dabû despêkirin de bi îmzeya Murat Aslan raporekê analîzê weşand. Analîza ku ji aliyê Murat Aslan ê ku yek ji nivîskarê Rojnameya Aydinlik e û leşkerekê teqawit e, pêwîstî û armanca operasyonê vedibêje, di beşa encamê de jî di noqteyên aborî, civakî û leşkerî de mayîndebûna TSK’ê ya li heremê wek jêneger diyar kir. Di rapora analîzê de hêzên gelên Bakûr û Rojhilatê Sûrî YPG û Hêzên Demokratîk a Sûriyê (QSD) wek e şaxên PKK’ê dide nîşandan de, tê diyarkirin ku bi têkçûna DAIŞ’ê re deskeftiyên gelan ên ku hişmendiya di rayagiştî ya navneteweyî de daye avakirin divê bê şikandin. Di rapora analîza ku ji 28 rûpelan pêk tê û wêne û grafîk hatine xêzkirin, destnîşankirin ku operasyon bi “Senayiya Millî û parastina xwecihî” serkeftinê bi dest xistiye. Çekên ku zavayê Serok Komar û Serokê Giştî ya AKP’ê Recep Tayyîp Erdogan çêkiriye bi wêneyan wek e kilîda serkeftinê hatiye rêzkirin.
HEDEF DESKEFTÎ: FIKAR EWLEHÎ
Di destpêka analîzê de bêjeya “Kesayet û gotinên bûye tabûya PKK’ê hedef tê girtin” jî dide nîşandan ku ji serkeftina leşkerî ya operasyonê zêdetir fikara peyam dayîna rayagiştî tê kirin. Di rûpelên 14 û 16’ê yên rapora analîzê de ku derbarê fikarên esasî ya desthiladariya AKP-MHP’ê jî kêm be jî diyar dike û ji serkeftina kurdan acizbûyî derdikeve pêş, ev tişt hatine nivisandin: “Di vê mijara gotinê de, di şopandina stratejî û encamgirtinê de eger muxtac bi piştgiriya DYA û welatên rojavayî yên din heyî berçav bê girtin, piştî statû û hebûna PKK’ê ya di Iraq û Sûriyê de bê mîsogerkirin dê bi awayek qontrolkirî hewildanên xwe yên esasî çalakiyên di Tirkiyeyê de pêk bîne.”
HEDEFA ESASÎ BAKUR Û ROJHİLATÊ SÛRİYÊ YE
Di analîzê de bal hatiye kişandin ku PKK di 4 perçeyên ku Kurd lê dijîn de bi siyaseta aqilmendî deskeftiyan bi dest xistiye û bijêrka “Li dijî aqilê bi aqilê têkoşîn bê dayîn” wek e teqtîk û stratejî tê pêşniyar kirin. Di rapora analîza SETA de, tê diyarkirin ku di têkoşîna li dijî DAIŞ’ê de YPG/QSD a ku wek e PKK’ê tê pênasekirin bi misyona xwe ya pêşeng re pîrozkirina hemû cîhanê qezanc kiriye, qelskirina vê prestija heyî di nava peywira yekemîn a desthiladariya AKP-MHP’ê de heye bi awayek vekirî aşkere dike. Her wiha di analîzê de fikarên ji îtîfaqên demkî yên bi hêzên navneteweyî re hatine danîn jî hatiye nivisandin. Di analîzê de, ji bo pêşî li statuyo ku di şerê li Rojava tê meşandin û avakirina Rêveberiya Xweser bê girtin tê diyarkirin ku pêwîste bi dewletên heremê re li dijberiya Kurdan de hevkarî bê dayîn, li dijî pêşketinên îhtîmal ên li Bakûr û Rojhilatê Sûriyê divê li navenda Iraqê wek hazir qita bê sekinandin û pêwîst bike mudaxele bê kirin. Li kêleka vê hebûna pergala ku gelên Bakûr û Rojhilatê Sûrî jî wek e hedefa esasî ya“Operasyona Pençe” di analîzê de cih digire.
HIŞMENDIYA GEFA TIRKIYEYÊ!
Di rapora analîzê de ev tişt hatine nivisandin: “Netekim DYA û dewletên rojavayî yên wekî Fransa ku ya PKK’ê bi navên cuda dixwazin meşrû bikin, rewşa siyasî-leşkerî ku di Sûriyê de derketiye asta herî jor bi hatina halê zêdetir dikarin hêsanî birêvebirin, vê rêxistina terorê di heremên din ên Rojhilatanavîn de bikaranîn mimkûn e. Di vê çerçoveyî de PKK’ ya ku li nêzî sînorên Tirkiyê bi cihbûye û her tim ji DYA’yê çek, amûr û mîhîmatan re û ji Erebîstana Siûdî û Emîrên Yekbûyîna Ereban alîkariya malî werdigire, wek e çewa di navbera salên 1990-2000’an de di hişmendiya gefa Tirkiyeyê de wê dîsa li pêş be.”
KDP Û IRAQ
Di rapora analîzê de hevkariya bazirganî û leşkerî ya bi hêzên Herêma Kurdistana Federe KDP’ê re girîngiyekê taybet tê bîrxistin. Di analîzê de bal tê kişandin ku pêwîste bi hikumeta Iraqê re jî li dijî PKK’ê îtîfaq bê dayîn û ev tişt ê diyarkirin: “Bi IKYB (Rêveberiya Herêma Kurdistan a Iraqê) û hikumeta navendî ya Iraqê re bi ferasetek hevpar û hevkariyek xûrt bê tevgerandin.”
BI ERÊKIRINA IRAQ Û KDP’Ê RE TSK MAYÎNDE YE
Di analîzê de tê balkişandin ku ji bo xirabkirina navbêra Kurdan pêwîste aboriya Herêma Kurdistana Federe ya Iraqê ya bi Tirkiyeyê ve girêdayî bê bikaranîn, ji bo vê jî bi hevkariya rêveberiya heremê û hikumeta navenda Iraqê mayîndebûna di heremê de tê hedefkirin. Beşa qala wê tê kirin wiha ye: “Tirkiye di salên dawî de bi hikumeta navendî ya Iraqê û IKBY re lihevkirinek pêk aniye û li bakurê Iraqê bi cih bûye. Dema em bicihbûna Hêmanên TSK’ê ya ku ji sala 2018’an ve Tevgera Biryardar pêk tîne re li heremên rojava û başurêrojhilatê herêma Rûbarok (Derecik) a Şemzînanê dinêrin Xakurka ku bi Tevgera Pençe re xistine bin qontrola xwe pêwîste tedbîrên ji bo terorîst dubare neyên bi cih nebin bên girtin. Di çerçoveya tedbîrên ji bo ewlehiya sînorên Tirkiye bên girtin de divê rêbazek proaktîf bê şopandin û stratejiya dema hedefên teror bên tesbîtkirin heman demî de werin bê bandorkirin bê berdewam kirin. Di vê stratejiya tê gotin de jî bendewariya bê guherandin jî nîn e.”
TEDBÎRÊN CIVAKÎ, ABORÎ, ÎDARÎ
Di analîza ku ji bo hêzên Kurdistanî yên Federe baldikşîne ser îfadeya “Bi Tirkiyeyê re tevgerandin guncav e”, cih dide van gotinan: “Bi armanca ji bo ewlehiya bakurê Iraqê avakirin û pêşî li bikaranîna qadekê rêxistina teror a gotina mijarê ye bê girtin, li kêleka di aliyê leşkerî de avakirina şerîda ewlehiyê, pêwîstiya girtina tedbîrên îdarî, civakî û aborî jî xwe ferz dike. Di vê çerçoveyî de pekateya civakî ya li bakurê Iraqê guncavbûna doquya bi Tirkiyeyê re bê fikirandin bi tedbîrên aborî û îdarî dikarin bandorbûna bi hev hin kurtir bikin û vê wek e stratejiyek bidest bê girtin.”
GIRÊDAYÎNBÛYÎNA ABORÎ
Di analîza ku bênavber baldikşîne ku operasyona bi navê “Pençe” mayînde ye de, bi taybetî bal dikşîne ku operasyon bi hevkariya KDP û Rêveberiya Herêma Kurdistanê re tê meşandin. Di beşa dawî ya analîzê de rola hikumeta heremê wiha tarîf dike: “Aboriya bakurê Iraqê ku bi Tirkiyeyê ve girêdayî ye û fikarên ewlehiyê di esasê xwe de li ser heman bingehî bilind dibe têkoşîna bi terorê re aliyê wê ya leşkerî divê bi tedbîrên aborî, civakî û îdarî bê temamkirin.”
ENCAM
Beşa encamê ya ku wek e kurtasiya analîza SETA’yê ye, hevok bi hevok wiha ye: “Tevgerên ku Tirkiye ji bo rêxistinên terorê marjînal bike û ewlehiyê konsolîde bike yên li Sûriyê û bakurê Iraqê dide meşandin dê berdewam bike wek e rastiyek derdikeve pêşiya me. Bi îfadeyekê din bendewarî heye ku tevgeriyên leşkerî divê bi biryardarî bidomin in. Li aliyê din heta demek nêz jî bi taybetî operasyonên li Iraqê tên meşandin di qadekê teng de bi bêbandorkirin terorîstan re hatine bi dawîkirin û hatiye dîtin ku heremên operasyonan hatine vala kirin. Lê piştî tevgeriyên tên pêkanîn endamên rêxistina terorê di heremên nêzî hidudên Tirkiyeyê de careke din xwe bi cihkirine û ewlehiya welat tehdît kirine. Ji ber vê sedemî Tirkiye di salên dawî de bi hikumeta Navenda Iraqê û PDKI re lihevkirin pêk aniye û di bakurê Iraqê de bi cihbûyîn esas girtiye. Dema em bicihbûna Hêmanên TSK’ê ya ku ji sala 2018’an ve Tevgera Biryardar pêk tîne re li heremên rojava û başurêrojhilatê herêma Rûbarok (Derecik) a Şemzînanê dinêrin Xakurka ku bi Tevgera Pençe re xistine bin qontrola xwe pêwîste tedbîrên ji bo terorîst dubare bi cih nebin bên girtin. Her wiha bi Tevgera Pençe re tesbîta qala mijarê tê kirin ya di taybetmendiya Xakurkê de tê kirin ji bo qadên din ên bicihbûna PKK’ê jî, di ber çavan de bên derbas kirin.
Di çerçoveya tedbîrên ji bo ewlehiya sînorên Tirkiye bên girtin de divê rêbazek proaktîf bê şopandin û stratejiya dema hedefên teror bên tesbîtkirin heman demî de werin bê bandorkirin bê berdewam kirin. Di vê stratejiya tê gotin de jî bendewariya bê guherandin jî nîn e. Lê li kêleka bêbandorkirina terorîstan jî bi terzekê ku “îmhayê” hêsantir bike û pêwîste dervê sînor hakimiyeta qadê bê avakirin. Dema mirov hakîmiyeta qadê ku hêj jî hikûmeta navendî ya Iraqê û herêma IKYB ava nekirine bigire ber çavan, di çerçoveya lihevkirinê de hewildana tê gotin bi însiyatîfa Tirkiyeyê re avakirin wek e bijartinek derdikeve pêşiya me. Netekîm PKK çewa wek di Sûriyê de di Iraqê de jî “Ax girtin” bike dê ne li gor tu berjewendiyên aqtorên ku di heremê de ne be.”
MA / Erdoğan Altan