STENBOL - Zanyarê Civakî Fuat Ercan, bal kişand ser krîza aborî ya li Tirkiye û diyar kir ku îktîdara siyasî her ku daxuyanî dide û xwe tev dide bêtir krîza aborî kûr dibe. Ercan, anî ziman ku Tirkiye 16 salin nexweşê tayê ye û her dem di nava krîzê de ye û wiha got: "Îktidar hewl dide nikare bi hebên êşbirê vê krîzê derbas bike. Piştî pençeşêra aboriyê beden zeft kir û şûnde ev pakêtên çareseriyê nabin derman." 

 

 

Li Tirkiye roj bi roj qîmeta dowîz li hemberî TL zêde dibe. Her ku dolar û euro zêde dibe li Tirkiye kriza aboî kûr dibe. Kriza aborî ku li Tirkiye zêde dibe bandora xwe li ser xaza xwezayî, ceyran, av, şekir, çay, rûn û hemû jiyanê dike. Her çend hikûmet daxuyaniyan bide û bêje krîz tune jî lîsteyen krîn û firotina li bazar û marketan dijberi vê yekê nîşan dide. Dîsa fatûreyên ceyran, av û xaza xwezayî dijberî vê yekê nişan dide. Têkildarî krîza aborî Zanistanê Civakî Fuat Ercan ji Ajansa Mezopotamya (MA) re axivî. Ercan, diyar kir ku krîza heyî ne tenê krîza aborî ye û wiha got: "Ev krizaheyî encama nexweşiya 16 salan e. Tirkiye 16 salin di tayê de ye. Bi krîzê re şer dike. Ev krîz niha bûye pençeşêr û belav bûye. Krîz her dem di kêliyekê de xwe nîşan nade. Her dem binyatek wê û pêvajoyek wê heye. Niha rewşa Tirkiye ketiye nav wekî pençeşêra ku bedenê dorpêç bike ye. Niha li şûna pakêten der barê krîzê de tên pêşkêşkirin divê bizanibin ku krîzê çawa dest pê kir û pêş ket. Dema ku doviz û faîz radibe, krîz dikeve rojevê. Nirxandin tên kirin. Lê divê tenê li ser daneyê rojane û germ analîz neyên kirin. Divê li ser binyat û koka wê analîz bên kirin. Niha pençeşêr hemû bedena Tirkiye zeft kiriye. Li şûna hemû nexweşiyê tahlîl bikin û derman bikin, tenê li birînê dinerin. Ev nabe çareserî."

 

'HIKÛMET RASTIYÊ DIGUHERÎNE Û CIVAKÊ ŞAŞ AGAHDAR DIKE' 

 

Fuat Ercan, bal kişand ser polîtîkaya hikûmetê ya li hemberî pirsgirêkê û wiha axivî: "Niha hikûmet mijara Rahip  û DYA dike rojev û diyar dike ku ‘şerê aborî pêş dixin" Bi vî rengî rastiya rojevê diguherîne û ciakê şaş agahdar dike. Wekî ku ne faktorek muhîm be nezîk dibe. Mirov tenê krîzê di qada aborî de nîşan bide şaş e. Ji ber ku krîza li Tirkiye êdî bûye krîza civakî. Êdî mudaxaleyî jiyana civakê dike. Îktîdara siyasî aktorên mekanizmayê sermayedaran dide pişta xwe. Bingeha krîzê ji 16 sal berê tê. Kemal Derviş di 2000-2001'an de got 'Em dê sehayê biguherin. Hûn dê gol bavêjin kaleyê. Bi vê yekê bal dikişand ser erk û rola zêde ya îktîdara siyasî. An jî bal dikişand ser sermayeya navneteweyî."  

 

DI TALOQKIRINÊ DE SERKEFTÎ YE

 

Ercan, bal kişand ser aliyê hikûmetê yê ku çawa ser pirsgirêkê bincil dike û wiha berdewam kir: "Hikûmet di mijara veşartin û taloqkirinê de serkeftî ye. Her dem girseyekê dide pişta xwe û îktîdara xwe ya siyasî xurt dike. Her ku dema ketin nava hewldana rizgarkirinê beden bêtir lawaz bû. Hat xistin. Dema bedenê taloqkirin qebûl nekir jî bi rêbazên din ser girtin. Niha divê em li encamê binerin an em li sedemê binerin? An jî em li birêvebirinê binerin. Bê guman divê hemû bi hevre bê dîtin. Îktîdara siyasî ji bo hêza hilbijêrên xwe bide pişta xwe projeyên dem kurt xistin meriyetê. Ji bo hin sermayedaran jî projeyên demdirêj xistin meriyetê. Niha ketiye rewşek pir zor. Êdî di milê dayîna deynan de ketiye zor û zahmetiyê. Êdî civak nikare ji nûve biafirîne. Êdî nikare xwe derbasî pêşerojê bike. Êdî ketiye pêvajoya dahftanê. Niha krîz bandorê li ser bedenê dike."  

 

'ÎNTÎHAR, TUNDIYA ZAYENDÎ Û NIJADÎ ÊRÎŞ ENCAMA KRÎZÊ YE' 

 

 

Ercan,  da zanîn ku întîhar, tacîz, tundiya zayendî û nîjadî ku di nava civakê de pêş dikeve encama vê krîzê ye û krîz êdî bi vî rengî xwe dide der û wiha bi dawi kir: "Tirkiye demek dirêj e di krîta tayê de ye. Îktîdara AKP'ê 16 salin bi mudaxaleyên polîtîk hewl dide mudaxale bike. Dibe ku di milê sermayeyê de guhertin hebe. Li welatên ku kêm pêş ketiye û nû dest bi kapitalistbûnê kirine, komên sermayeyê ku xwe bi sernameya navneteweyî ve dizeliqîne, dema bi sermameya navneteweyî ve xwe zeliqand, divê xwe biguherîne û veguherine. Dema Sernameya Navneteweyî ket nava herikîna agahiyên meta û we pêdivîya vê yekê pêk neanî, beden lawaz dibe. Her ku beden lawaz dibe sînyalan dide. Bunye sînyalan dide û zor lê tê. Ger ku hûn nikaribin pêdiviyê wê pêk bînin, êdi hûn nikarin paşve jî vegerin. Êdi di hundir de jî pirsgirêk derdikevin holê. Piştî vê yekê taya laşê mirov zêde dibe. Buhabûn û zêdebûna faîz û dowîzê jî encama vê yekê ye. Piştî polîtîkayên li bajarên kurdan, civak ji bo ji nûve ava bike ket nava krizên kûr. Dîsa ji ber lêçûna van polîtikayan gelek zêde ye bandore dike. Di vê astê de lêgerîna çavkaniyan, arizîkirin, sektora înşaetê projeyên har, xistin rojevê. Maden, ava zikê erdê, daristan tev talan kirin. Tev pêşkêşî piyaseyên cîhanê kirin. Vê yekê bandora xwe li ser krîza siyasî kir. Îktîdara siyasî li şûna krîza tewletê çareser bike, ket nava derê çareseriya pirsgirêkên xwe. Krîza heyî di heman demê de nakokiyên îktîdarê jî derdixe holê. Wekî ku herî bi hêz be xwe dide nîşan. Lê di serdema herî lawaz deye. Ji ber vê yekê her dem dixwaze zextan û tundiyê zêde bike. 

 

HÊJ KRÎZA ABORÎ ZÊDE BANDORA XWE NEDAYE DER

 

Ercan, destnîşan kir ku hêj krîza aborî zêde bandora xwe nedaye nîşan û wiha lê zêde kir. "Dowîz ji sedî 40 zêde bû. Vê yekê bandorek neyînî li ser sektora dewlet, taybet û şaredariyan kir. Deynê malbatan zêde kir. Ev pirsgirêk dê di demsala payizê de bêtir zelal bibe. Dewlet ji bo vî halê tayê û nexweşiyê veşerê li aliyekî zextên li ser civakê zêde dike, Li aliyê din hişekî cuda ava dike û rastiyê vedişêre. 

 

 

MA / Servet Karaduman