NAVENDA NÛÇEYAN –Tirkiye û komên hevkarên wê OSO, bi kiryar, rê û rêbazên DAIŞ'ê li Efrînê tevdigerin û herî zêde êrîşî nasnameya jinan dikin. Li Efrînê jin tên revandin, tên kuştin, rastî îstîsmara zayendî tên, îşkenceyên giran li wan tê kirin û kincên reş li ser wan tên ferzkirin. Ji destpêka operasyonê heta niha bi dehan jin hatin revandin û kuştin.
Hêzên Çekdarên Tirk (TSK) û komên hevkarên wê Artêşa Sûriyeya Azad (OSO) di 20'ê Çile de êrîşî Efrînê kirin û di 18'ê Adarê de jî Efrîn dargirkirin. Di êrîş û dagirkirina Efrînê de herî zêde jinên herêmê bedelên mezin dan. Di êrîşan de bi dehan jin jiyana xwe ji dest dan, rastî îstîsmar, tecawîzê û îşkenceyê hatin û hatin revandin û winda kirin. Li hemberî van êrîşan jî tevahiya cîhanê bêdeng man û çavên xwe girtin.
Li gorî daneyên berdestan, jinên di êrîşên li dijî Efrînê de jiyana xwe ji dest dan û birîndar bûne wiha ne:
1-Binefiş Ebd-Elrehman Cemo (39)
2-Semîra Muhemed Elî (21) di 23’ê sibatê de jiyana xwe ji dest da.
3-Şemsa Musa (75) di 23’ê sibatê de piştî şikestina lingê wê û êşa 10 rojan berdewam jiyana xwe ji dest da û keça wê Henîfa Konis lingê wê yê çepê jêbû.
4-Wensa Umer Şawîş (58) Rende Hisên Celal (20) di 24’ê sibatê de di encama topbarana artêşa Tirk de jiyana xwe ji dest da.
5-Eyşe Mustefa (32), di 20’ê sibatê de di encama topbarana artêşa Tirk de jiyana xwe ji dest da.
6-Remziye Abdullreham omer (50) di topbarana li ser gundê Qere Tebê yê navçeya Şera di 5’ê Adarê de jiyana xwe ji dest da.
7-Hebîba Ibrahîm (48), di topbarana li ser navçeya Meydankê di 1’ê Adarê de jiyana xwe ji dest da.
8-Zelûx Mihemed Hesen Daxlî (55) li navçeya Şiyê di 3’ê Adarê de hate kuştin.
9-Emîne eslan Mustefa (75 sal) ji Zargo ye, di 5 ê adarê de jiyana xwe ji dest da.
10-Emîna Mistefa El Xatir (40 sal).
11-Emara (21 sal)
12-Melek Alûş (25 sal) ), ji Şiyê ye, di 16 ê sibatê de jiyana xwe ji dest da.
13-Fatma Hesen (26 sal), ji Şiyê ye, di 16 ê sibatê de jiyana xwe ji dest da.
14-Semîra Mihemed Elî (21 sal)
15-Fehîma Hemada elhemada (45 sal), ), ji Hecîka ye, di 13 ê sibatê de jiyana xwe ji dest da.
16-Hûriya Ebdilhemîd Hicret (45 sal), ), ji Hecîka ye, di 13 ê sibatê de jiyana xwe ji dest da.
17-Cûriya Kino (45 sal)
18-Rewan El Eswed (20 sal)
19-Fatma Ebdurebî (40 sal)
20-Rehef El Hisên (33 sal)
21-Ne hate naskirin (30 sal)
22-Evîn Azad (20 sal)
23-Şemsa Mûsa (75 sal)
24-Almaza Şêxo Horo (50 sal)
25-Ne hate naskirin (55 sal)
26-Sosen Cemîl (35 sal)
27-Zeyneb Mihemed (35 sal) ji navçeya Şêrewa ye, di 28 ê çileyê de ji ber topbarana artêşa Tirk jiyana xwe ji dest da.
28-Emîna şahîn (50 sal) ji Kotano ye, di 13 ê sibatê de jiyana xwe ji dest da.
29-Nadira sefer hisên, ji Cindirêsê ye, di 6 ê adarê de jiyana xwe ji dest da.
30-Zuheyda elî (30 sal), di 14 ê adarê de jiyana xwe ji dest da.
31-Roşîn ebdilhenan îbo (37 sal), di 14 ê adarê de jiyana xwe ji dest da.
32-Fatma horo hesen (47 sal), di 14 ê adarê de jiyana xwe ji dest da.
33-Zeyneb menan kolîn (32 sal), di 14 ê adarê de jiyanan xwe ji dest da.
34-Ranya hemada (20 sal), ), di 14 ê adarê de jiyanan xwe ji dest da.
JINÊN BIRÎNDAR BÛN:
1-Dunya Ehmed Bekir(18) di encama topbarana li ser gundê Berbenê yê navçeya Racoyê di 5’ê adarê de birîndar bû.
2-Newroz Hesen Mustefa(35) di encama topbarana li ser gundê Berbenê yê navçeya Racoyê di 5’ê adarê de birîndar bû.
3-Emîne Mihemed Mustefa (75) di encama topbarana li ser gundê Berbenê yê navçeya Racoyê di 5’ê adarê de birîndar bû.
4-Foziye Mihemed (35) di encama topbarana li ser gundê Berbenê yê navçeya Racoyê di 5’ê adarê de birîndar bû.
5-Fîdan Bekir(17) di encama topbarana li ser gundê Berbenê yê navçeya Racoyê di 5’ê adarê de birîndar bû.
6-Emîne Nezmiye Hesen (20) di encama topbarana li ser gundê Berbenê yê navçeya Racoyê di 5’ê adarê de birîndar bû.
7-Newroz Hesen (35) di encama topbarana li ser gundê Berbenê yê navçeya Racoyê di 5’ê adarê de birîndar bû.
8-Hediye Elî Umer (40) di encama topbarana li ser gundê Berbenê yê navçeya Racoyê di 5’ê adarê de birîndar bû.
9-Ilham Elî Umer (49) di encama topbarana li ser gundê Berbenê yê navçeya Racoyê di 5’ê adarê de birîndar bû.
10-Dijle Ehmed Bekir(26) di encama topbarana li ser gundê Berbenê yê navçeya Racoyê di 5’ê adarê de birîndar bû.
11-Fatime Eslan Mustefa (42) di encama topbarana li ser gundê Berbenê yê navçeya Racoyê di 5’ê adarê de birîndar bû.
12-Semîra Umer Şêx(55) di encama topbarana li ser gundê Berbenê yê navçeya Racoyê di 5’ê adarê de birîndar bû.
13-Emîna Aslan Mustefa (60) di encama topbarana li ser gundê Berbenê yê navçeya Racoyê di 5’ê adarê de birîndar bû.
14-Nezîfa Hesen Mustefa (20) di encama topbarana li ser gundê Berbenê yê navçeya Racoyê di 5’ê adarê de birîndar bû.
15-Sultana Muhemed Memo (42) di encama topbarana li ser gundê Berbenê yê navçeya Racoyê di 5’ê adarê de birîndar bû.
16-Sebah Cemal Salih (25) di encama topbarana li ser gundê Fîrêra yê navçeya Cindirêsê.
17-Xedîce Mustefa (30) di encama topbarana li ser gundê Fîrêra yê navçeya Cindirêsê.
18-Newroz Nûrî Reşo (37) di topbarana li ser navçeya Medyankê di 7’ê Adarê de birîndar bû.
19-Dilşan Hesen Hemo (20) di topbarana li ser navçeya Medyankê di 7’ê Adarê de birîndar bû.
20-Xedîce Mihemed Ebdo (45) di topbarana li ser navçeya Medyankê di 7’ê Adarê de birîndar bû.
21-Xilûd Menkawî (19) di topbarana li ser navenda Cindirêsê di 7’ê Adarê de birîndar bû.
22-Zihûr Ebdkafî (45) di topbarana li ser navenda Cindirêsê di 7’ê Adarê de birîndar bû.
23-Binefiş Abdullrehman (39) di topbarana li ser gundê Tirindê yê navenda bajarê Efrînê di 8’ê Adarê de birîndar bû.
24-Zûheyda Elî (30) di topbrana artêşa Tirk di 14’ê Adarê de birîndar bû.
25-Roşîn Ebd El-Henan Îbo (37) di topbrana artêşa Tirk di 14’ê Adarê de birîndar bû.
26-Fatima Horo Hesen (47) di topbrana artêşa Tirk di 14’ê Adarê de birîndar bû.
27-Zeyneb Menan Kolîn (32) di topbrana artêşa Tirk di 14’ê Adarê de birîndar bû.
28-Raniya Hemada Muhemed (20) di topbrana artêşa Tirk di 14’ê Adarê de birîndar bû.
29-Dunya Ehmed Bekir(18) ji dest û rûyê xwe birîndar bûye.
30-Foziye Mihemed (35) ji dest û ruyê xwe birîndar buye.
31-Hediye Elî Umer (40) şeziya li ruyê wê ketine .
32-Dijle Ehmed Bekir(26) ji dest û ruyê xwe birîndar buye.
33-Newroz Hesen Mustefa (35) şeziya li ruyê wê ketine û çavekê wê jî derketiye .
34-Emîna Aslan Mustefa (60) şeziya li ruyê wê ketine .
35-Semîra Umer Şêx(55) derba û şeziya li ruyê wê ketine .
36-Nezîfa Hesen Mustefa (20) derba xwariye .
37-Sultana Muhemed Memo (42) ji ru û serê xwe birîndar bûye.
38-Viyan Reşîd (20 sal)
39-Selwa Mihemed Moho (35 sal)
40-Gulê Mihemed Xelîl (40 sal)
4-1Emîna Ebd El Ferec (50 sal)
42-Helîma Ehmed Mengawî (70 sal)
43-Nezhet Mihemed Mihemed (50 sal)
44-Ne hate naskirin (20 sal)
45-Sefa Taha El Xatir (19 sal)
46-Asya Şêx Murad (70 sal)
47-Feyrûz (20 sal)
48-Henan Alan (20 sal)
49-Kajîn Şêx Mihemed (20 sal)
50-Ferîda Kolîn (56 sal)
51-Zeyneb Hemkîlo (40 sal)
52-Zerîfa Bîrm Xezo (34 sal)
53-Fatma Cemîl Mistefa (55 sal)
54-Emîna Sayîd Xiloleng (46 sal)
55-Leyla Mistefa Mistefa (45 sal)
54-Bedriya Ebdilah Kino (18 sal)
55-Ceylan Mihemed (30 sal)
56-Fikret Elî Hesen (51 sal)
57-Ne hate naskirin
58-Rûheyv (22 sal)
59-Deryan Mihemed Seydo (20 sal)
60-Riweyda Îbiş (23 sal)
61-Zehra Ehmed El Derzî (26 sal)
62-Medîna Ebdo Hisên (55 sal)
63-Basma Mihemed Baco (32 sal)
64-Zeyneb Yûsiv (55 sal)
65-Sîlva Eyd (30 sal)
66-Nezîra Hac Mehmûd (50 sal)
67-Sîpan Elî (24 sal)
6-8Şêrîvan Emîn (32 sal)
69-Werda Ehmed Şewax (65 sal)
70- Fîda Elî (22 sal)
71-Mîrkan Eyd (21 sal)
72-Arîn Hesen (33 sal)
73-Emîna Xelîl (50 sal)
74-Dîba Ehmed (35 sal)
75-Mîma Reşo (74 sal)
76-Emîna Xelîl Horo (70 sal)
77-Zeyneb Ehmed (70 sal)
78-Emîna Nûrî Reşîd (42 sal)
79-Naîma Mihemed Şikrî (58 sal)
REWŞA JINÊN EFRÎNÊ YA PIŞTÎ DAGIRKERIYÊ
Piştî TSK û komên girêdayî wê ketin Efrînê, bi her awayî sivîlên herêmê û bi taybetî jî jin rastî her cûre îşkenceyan hatin. Gava gel ji Efrînê derket hejmarek jinan ên temenê wan biçûk hatin revandin. Li gorî çavkaniyên teybet ên di nava Efrînê de, hat eşkere kirin ku ew keçên biçûk bi zorê ji malbatên wan hatin standin û bi endamên komên OSO'yê re dan zewicandin. Hin jinên ku serî li ber çeteyan hildan jî rastî kuştin û îşkenceyê hatin.
Di herêma Efrîn de ji ber birîna têkiliyan, hejmarek kêm ên binpêkirina mafên jinan ên hatine belgekirin wiha ne:
JINÊN BIRÎNDAR BÛN
1-Di 4’ê hezîranê de komên girêdayî TSK'ê li ser benda kontrolê gule reşandin wênesaz Buharîn Bêrîno yê ji gundê Mêrika ya girêdayî Mebetilî.
2-Di 8’ê hezîranê de komên girêdayî TSK'ê li pîrejineke Kurd dan, dema ku qebûl nakir mala wê talan kir.
JINÊN HATIN KUŞTIN
1-Di 27’ Hizêranê de jina bi navê Fatima hemkê (66) di encama avêtina bombeyekê ya çeteyan li ser malê wê di saet 2 şev de hate kuştin.
2-Di encama teqîna mayîna çeteyan di erebeya malbata Abdoka ji gundê Qestel cendo de ku ji ber dagierkeriyê berê xwe dabûn Şehba û ji Şehba ber bi Helebê ve çûn jinên bi navê Qudret resûl (65), Hemîda hiso (22) û keça wê Rohîn Ebdulah (7 mehî) hatin kuştin.
3-Ji aliyekî din ve jî herdu jinên ji malabata Hemdo ên bi navê Fîdana reşîd (60) û keça wê Şêrîn semo (26) hatin kuştin.
4-Di 7’ê Tîrmehê de zaroka du salî û dayika wê ji gundê Korka yê bi ser navçeya Mabtelî ve ku ji aliyê sê çeteyan ve hate tecawiz kirin hatin qetil kirin.
JINÊN HATIN REVANDIN
1-Adûla hemîd sefer (63) ku niha li Mara herêma di bin serweriya heremên Mertala Firatê ye ji aliyê çeteyên ASA ve hate revandin.
2-Ji 15’ê Adarê ve Semîra Henîf horo ji gundê Mamlo winda ye.
3-Di 31’ê Adarê de Wênekêş Dilîşan sibhî Qere çol ji ber derxistina rastiya çeteyan ji raya giştî re û banga wê ya mafê mirovan ji aliyê koma Lîwa Sultan murad ve hat revandin û ber bi Ezazê ve hat şandin.
4-Xedîce ji taxa Eşrefiyê ya Efrîne, di 12’ê Gulanê de hate revandin.
5-Ji gundê Reqya kîmar a bi ser navçeya Şêrewa ve jina bi navê Xalya nûrî wezîro revand.
6-Istixbarata Tirkiye ji gundê Reqya kîmar a bi ser navçeya Şêrewa ve Zerîfa qedrî necar revand.
7-Ji beriya du mehan Istixbarata Tirkiye ji gundê Kaxra (Yaxûr) ê bi ser navçeya Mabata ve jina bi navê Zeyneb arif hecî revand.
08-Jina bi navê Elîşan ebdo bi îdaya ku bi partiya Yekîtî ya Şêx Alî re kar dike li ser benda Terendê ya Efrînê ji aliyê koma çete ya Firqeya ElHemzet ve hate revandin.
9-Jina bi navê Buşra yûsif şêxo ji aliyê çeteyan ve li Efrînê hate revandin.
10-Jina bi navê Hesna Elaîd ku ji pêkhateya ereb e li Cindirêsê ji aliyê çeteytan ve hate revandin.
11-Jina bi navê Lancîn mihemed tevî bavê xwe erebeya wan hate desteser kirin û Lancîn jî ji aliyê çeteyan ve hate revandin.
12-Dayika bi navê Zeyneb ebdo (70) ji gundê Bayê yê bi ser navçeya Şêrewa ve ji aliyê çeteyan ve rastî lêdanê hat û di encamê de lingê wê yê rastê şikest û hin şikendandin di pişta wê de jî çêbûn.
13-Komên girêdayî TSK'ê keça kurd a bi navê Zozan ji navenda bajarê Efrînê revandin bi tewambariya endamtiya di saziya çand û hunerê, birin bajarê Ezazê û tu agahî jê nayê girtin.
14-Zaroka bi navê Yasmîn Henan Hesen (12) ji gundê Termoşa yê bi ser navçeya Şiyê ve bi zext li ser malabata wê ji aliyê çeteyan ve hate zewcandin.
15-Di 7’ê Tîrmehê de çeteyên Firqeya ElHemzet jina bi navê Sultan nasro xelîl ji gundê Birad yê bi ser navçeya Şêrewa ve qetil kirin.
16-Di 17’ê Tîrmehê der atêşa tirk û çeteyên wê ji navçeya Mabata jina ciwan a bi navê Fatma Esed Remedan (22) revandin.
17-Di 19’adarê de Ubeyda ElHac ji aliyê çetetyên Mertala Firatê li herêma Til Refatê hate revandin.
18- Di 20’ê Nîsanê de Zozan beşîr silêman (30) ji gundê Kefer sefra ye.
19-Di 22’ê Nîsanê de Henan arif ji gundê Qîbarê hate revandin.
20-Di 23’ê Nîsanê de hate revandin Xedîce hac qedrî ji navçeya Şiyê ya girêdayî Cindirêsê ye.
21-Zekiya hecîko, ji gundê Qşbarê ye, di 25’ê Nîsanê de hate revandin.
22-Ilham mihemed ji gundê Qetma ye, di 26’ê Nîsanê de hate revandin.
23-Asya şaban ji gundê Xelîlka ya navçeya Bilbilê ye, di 24’ê Hizêranê de hate revandin û di bin îşkenceyek mezin de derbas bû. Heta niha girtî ye.
24-Nisrîn mehmûd elebas ji navçeya Bilbilê ye, di 28’ê Hizêranê de hate revandin.
25-Cîlan Mihemed (30) û hevjînê wê ji aliyê çeteyan ve hatin revandin û piştî îşkenca du rojan ew berdan ku ji lingê xwe birîndar bû û hevjînê wê guleyek li zikê wî ketibû.
Jinên di Efrînê de rastî ferzên islamiya radîkal ên wekî DAIŞ'ê tên.
Li gorî çavkaniyên Efrînê da zanîn ku komên selefî şerîeta xwe li ser jinan ferz dikin û bi vê yekê cil û bergên islamî hewl didin li jinên Êzîdî bikin. Hêjayî bibîr xistinê ye ku DAIŞ’ê jî bi heman rêbaz û ramanê Ola Îslama radîkal dixwest li ser heremên Sûriyeyê xwe ferz bike. Çavkaniyên herêmî diyar kirin ku DAIŞ ji nû ve li Efînê bi cih bûye.Çavkaniyên herêmî her wiha eşkerekirin ku li mizgeftan bi darê zorê perwerdehiya olî didin zarokên biçûk û serê zarokên keç jî bi zorê digirin û nahêlin zarokên keç û law ligel hev bimîn in.
MA / Erdogan Altan