Berxwedana 14'ê Tîrmehê: Çarenûsa vî gelî wê demê hat guherandin

  • rojane
  • 10:07 13 Tîrmeh 2024
  • |

AMED - Rêveberê Komeleya Lêkolîn û Piştevaniyê ya 78’an û şahidê Berxwedana Rojiya Mirinê ya Mezin a 14’ê Tîrmehê Huseyîn Bariş got: “Têkoşîna demokratîk a ku li cîhanê belav bûye, encama berxwedana 14’ê Tîrmehê ye. Çarenûsa vî gelê wê demê hat guherandin." 

 
Di ser Berxwedana Rojiya Mirinê ya Mezin a 14’ê Tîrmehê re ku bi pêşengiya Mehmet Hayrî Dûrmûş, Kemal Pîr, Akîf Yilmaz û Alî Çîçek li Girtîgeha Hejmara 5’an a Amedê pêk hat, 42 sal derbas bûn. Li gorî daneyên fermî, di Darbeya Leşkerî ya 12'ê Îlona 1980'yî de ku yek ji serdema herî tarî ya welêt bû, 650 hezar kes hatin binçavkirin, 230 hezar kes hatin darizandin û nêzî 52 hezar kes hatin girtin. Ji bo zêdetirî 7 hezar kesan cezayê îdamê hat xwestin û ji wan 50 kes hatin îdamkirin. 
 
Girtîgeha Leşkerî ya Hejmar 5 a Amedê ya di bin rêveberiyan fermandarê leşkeran Esat Oktay Yildirim de ku bi taybetî îşkence lê dihat kirin, ket lîsteya "10 girtîgehên herî navdar ên cîhanê." Li gorî daneyên fermî herî kêm 300 kesî li vê girtîgehê jiyana xwe ji dest daye. 
 
Berxwedana li dijî îşkence û pêkanînên dijmirovahî yên di vê serdemê de ku polîtîkayên tasfiyekirinê yên li hemberî kurdan hatin meşandin û teslîmiyet hat ferzkirin, bi heman awayî mezin bû. Ji kadroyên pêşeng ên PKK'ê Kemal Pîr, Mehmet Hayrî Dûrmûş, Akîf Yilmaz û Alî Çîçek di 14'ê Tîrmeha 1982'yan de dest bi çalakiya Rojiya Mirinê ya Mezin kirin. Kemal Pîr di roja 53'yan de, Hayrî Durmuş di roja 61'ê de, Akîf Yilmaz di roja 63'Yan û Alî Çîçek di roja 65'an de jiyana xwe ji dest dan. Çalakiya ku bû sedema bidawîbûna pêkanînên dijmirovahî yên li girtîgehê, bû bingeha têkoşîna azadiya ya gelê kurd.
 
Rêveberê Komeleya Piştevanî û Lêkolînê ya 78'an Huseyîn Bariş ku yek ji şahidên serdemê ye, behsa wê demê kir. 
 
Bariş ku di 16'ê Gulana 1981'ê de li navçeya Nisêbînê ya Mêrdînê hat binçavkirin û 2 mehan di binçavan de rastî îşkenceyên cuda hat, di 13'ê Tîrmeha 1981'ê de ew şandin Girtîgeha Leşkerî ya Hejmar 5 a Amedê. 
 
Bariş diyar kir ku ji deriyê girtîgehê heta korîdora mezin leşker bi qamçî, dar, gaz û zincîrên di destên xwe de li wan dixistin. Bariş anî ziman ku 19 kes di hucreya yek kesî de hatine bicihkirin û got ku leşkerên li wir her tim îşkence li girtiyan dikirin. 
 
Bariş anî ziman ku piştî 17-18 rojan di hucreyê de maye ew birin qawîşa 32'yemîn a Bloka E'yê û got ku ji ber ku nêzî 130 kes li heman qawîşê diman hin kes li erdê radizand. Bariş got: “Salên herî hovane yên girtîgehê salên 1981-83’yan bûn. Hucre 24 saetan ji leşker û rêveberiya girtîgehê re vekirî bûn. Carna saet di 03.00’an de, carna saet di 04.00’an de, carna saet di 02.00’yan de, carna jî di saet 01.00’ê de diavêtin ser qawîşan. Qêrîna mirovên îşkencekirî betonê diderizand. Birçîbûn û tîbûnê li aliyekî, îşkence, heqaret û nifir li aliyekî. Tiştekî wiha bû ku tu ji mirovbûnê derdiketî. Yên ku van îşkenceyan bi rê ve birin, Fermandarê Hêzên Leşkerî Kemal Yamak û efserê girtîgehê Esat Oktay Yildirim bûn. Tîma wan ji komkujiyan berpirsyar bû."
 
Bariş bal kişand ser pêkanînên dijmirovî yên Esat Oktay û ekîba wî û wiha got: “Qapaxên loxeran vedikirin, bi lingên me digirtin û serê me dixistin wê loxerê. Yên ku teslîm bûn û xiyanet kirin, qawîşên wan veqetandin. Wan jî ewilî îşkence dît. Lê mesele îrade bû. Eger hûn karibin vîna xwe biparêzin, hûn ê karibin xwe û yên derdora xwe jî biparêzin."
 
Bariş destnîşan kir ku lê bi tu awayî xeyala Esat Oktay pêk nehatiye. 
 
'ZINDAN RABÛ SER PÊYA' 
 
Bariş anî ziman ku her çend piştî çalakiya Rojiya Mirinê guhertin çêbûne jî, li ser hin soza nehatiye sekinandin û got: “Mînak nehiştin em bi malbatên xwe re bi kurdî biaxivin. Wan hinek tişt sist kirin, lê ev ji bo demeke kurt bû. Piştî wê her tişt berdewam kir. Hatibû rewşek wisa ku di 1’ê Îlona 1983’yan de hemû qawîş ketin greva birçîbûnê. Her kes rabû ser xwe. Yên li xwe mikur hatin jî dirûşme berz dikirin. Ji ber wê jî piştî 5’ê Îlonê di zindanê de guhertin çêbûn. Leşker û gardiyan ditirsiyan ku bikevin korîdorê. Mirov êşa 3 salên borî vereşîyan. Dirûşme berz dikirin. Di roja 7'an a greva birçîbûnê de hevalekî me ji ber xwînrijîna mîdeyê jiyana xwe ji dest da. Êdî zindan rabû ser pêya. Greva birçîbûnê 27 rojan berdewam kir. Di dawiyê de wan hinek şertên me bi cih anîn. Lê di 1’ê Çileya 1984’an de dest bi êrişê kirin. Di wê heyamê de 7 kesan jiyana xwe ji dest da. Em rastî îşkenceyên mezin hatin. Bi qasî 3 mehan em di hucreyê de man. Piştî wê, ji bo ku em xwe bi rêxistin nekin, her tim cihên me diguherandin. Ev rewş heta sala 1990’î dom kir. Operasyon pêk anîn û em belav kirin. Em 17 kes şandin Amasyayê û piştî 52 rojan em hatin berdan."
 
'ÇARENÛSA GEL HAT GUHERANDIN'
 
Bariş anî ziman ku çalakiya Mazlûm Dogan a di 21'ê Adara 1982'yan de li dijî îşkenceyê pêk hatiye û di 18'ê Gulana 1982'yan de jî Ferhat Kûrtay, Necmî Oner, Eşref Anyik û Mahmut Zengîn bedena xwe dane ber agir û rojiya mirinê ya mezin jî bersivek daye. Bariş bilêv kir ku Rojiya Mirinê ya Mezin jî piştî xwerexnekirinê ya ji bo vê dest pê kiriye û got: “Piştî ku li dadgehê daxuyanî hat dayîn, çalakî bi 6 hevalan dest pê kir. Piştî vegera zindanê hevalên din jî tevlî çalakiyê bûn. Hejmara wan 15-20 kes bû. Rêveberiya girtîgehê malbat û hezkiriyên hevalên ku di greva birçîbûnê de anîn ku girtî dest ji biryara xwe berdin. Lê kirin nekirin hevalan tawiz neda. Ji ber vê yekê têkoşîna demokratîk a ku li cîhanê belav bû, encama berxwedana 14’ê Tîrmehê ye. Di wê demê de qedera vî gelî di her warî de hat guhertin. Heger ew bedel nehata dayîn, belkî heya pêncî sed salên din jî wekî koleyan bûna. Civak êdî xwe nas dike. Bingeha têkoşîna îro ji aliyê hevalên di berxwedana 14’ê Tîrmehê de jiyana xwe ji dest dan hat avêtin. Berxwedanê di dîroka mirovatiyê û gelê kurd de cihê xwe girt. Ji ber vê yekê nirxa wan nayê ravekirin. Çar hevalên ku piştî wê hewldana mezin jiyana xwe ji dest dan, cihê xwe di dîroka gelê kurd de girtin.”
 
MA / Rûkiye Adiguzel

Sernavên din

20:34 Remzî Kartal: Rêber Apo bi telekonferansê beşdarî kongreyê bû
18:46 Meclisa Kirmanckî tê îlankirin
16:53 Leyla Zana: Erkên nû li ber me hemûyan hene
16:22 Tulay Hatîmogullari: Dema avakirina bingeheke demokratîk û zagonî hatiye
16:02 DEM Partiyê têkildarî ‘kongreyê’ daxuyanî da: Qonaxeke dîrokî ye
15:53 Pervîn Bûldan: Kongreyeke dîrokî ye, bi Ocalan re ‘ragihandineke teknîkî’ çêbûye
14:32 Li Amedê 7 xwendekar hatin binçavkirin
14:30 Gelek kes çûn serdana şîna Onder a li Semsûrê
13:10 Piştî dîlgirtina 31 salan hat warê xwe
13:05 Ji bo girtiyan bang kirin: Ji bo çareseriyê divê pêvajoya reformê bê destpêkirin
13:03 PKK’ê ragihand: Me kongreya xwe ya 12’emîn li dar xist
12:26 Şaredariyê li dijî biryara redkirina navê ‘Orhan Dogan’ serî li dadgehê da
11:35 Berdevka DEM Partiyê: Hindik ma ye PKK ragihîne ku kongreya xwe li dar xistiye
11:28 Êrişên Hindistan û Pakistanê yên li dijî hev zêde dibin
11:27 Dema ku giliyê gardiyan kir, bû gumanbar
11:18 Ji bo Sirri Sureyya Onder li Semsûrê şîn hate danîn
11:08 Malbatan ji bo hevdîtina li Îmraliyê serlêdan kirin
10:50 Der barê rojnamevan Kanbal de doz hat vekirin
10:25 Rêwîtiya koçeran dest pê kir
10:03 Welatiyên li bazara taxê: Çareserî banga Ocalan e
09:54 Hevdîtinên çareseriyê yên di meseleya Kurd de
09:53 Dîcle Anter: Sirri ji bo hevrûbûna bi rastiyan re têkoşiya
09:32 Çelîk ê piştî 31 salan hate berdan li warê xwe bi coş hate pêşwazîkirin
09:26 Li girtîgehên Antalyayê 90 girtiyên nexweş hene: Girtiyan berdin
09:05 Dîmenên nû yên li Gabarê birîna daran derket holê
09:04 Li Şirnexê gel nikare ji xizmetên tenduristiyê sûd bigire
09:02 ‘Sererastkirina qanûnî ya ji bo mafê hêviyê gaveke bivênevê ye'
09:01 Xizmên girtiyan: Em hem li benda aştiyê hem jî li benda gotinên Abdullah Ocalan in
09:00 ROJEVA 9’Ê GULANA 2025’AN
08/05/2025
16:46 Arinç: Divê dewlet kesên di pêvajoyê de cih digirin biparêze
16:37 Li Amedê xwendekarên hiqûqê Onder bi bîr anîn
16:29 Bi hinceta ‘tililî’ û ‘hembêzkirinê’ ceza dan 9 girtiyên jin
16:22 Di meha Nîsanê de 8 jê zarok 152 karkeran jiyana xwe ji dest dan
15:42 124 kesan xatir ji Onder xwestin: Te li dilê me tevan aştî nivîsand
15:17 Doza Oner ê bi wesayîta zirxî hatibû qetilkirin birin îstînafê
13:51 Di rêya nexweşxaneyê de êrişî girtiyan kirin
13:44 Cezayê hucreyê dan girtiyan
13:32 Erdogan: Pêvajoya li pêşiya me dê hêsan nebe
13:26 Li Amedê lansmana Fuara Hunerê ya ArtTîgrîsê hat dayin
12:39 Li cîhanê hevdîtinên aştiyê: Bi avêtina gavan çareserî pêk hat
12:37 Mafê tedawiyê yê Werîşe Mûradî tê astengkirin
12:31 Di doza rojnameger Guneş de dê ji emniyetê ‘agahî’ bên xwestin
12:25 Ji bo daxuyaniya têkildarî girtiyan banga tevlibûnê hat kirin
12:22 Parêzerên Abdullah Ocalan ji bo hevdîtinê serlêdan kirin
12:21 DEM Partiyê têkildarî îdiayên sûîqestê daxuyanî da
12:06 Danişîna doza girtiyê nexweş Karatay hate lidarxistin
11:58 Starta çalakiyên Serê Gulanê hate dayin
11:34 Di şerê Hindistan-Pakistanê de herî kêm 43 kes hatin kuştin
11:29 Li dijî girtîgehên bi ‘tîpa bîrê’ greva birçîbûnê tê destpêkirin
11:24 Ji bo rojnameger Zeynep Kuray biryara beraetê hate dayin
11:20 Welatiyên li dijî GES'ê li ber xwe didin: Em naxwazin ji gundê xwe bar bikin
10:50 Êrişên DAIŞ’ê yên li Dêrazorê didomin
10:44 Dayika girtiyê nexweş Ayik: Ji bo aştiyê ji ewil divê girtiyên nexweş bên berdan
10:20 Xelkê Amedê ji zema bo veguhestinê hatiye kirin aciz e
09:53 Tevî agirbestê jî Tirkiyeyê 23 hezar û 369 caran êriş kir
09:52 'Ge rem bibin yek wê şanoya Kurdî bibe asoya gel'
09:28 'Em mecbûr in xwesteka herî mezin a Onder aştiyê pêk bînin'
09:28 ‘Divê hemû sazî ji bo bidawîkirina tundiyê bi berprisiyarî rabin'
09:22 Mal bi mal digere û banga Abdullah Ocalan ji gel re vedibêje
09:10 Poşmantî qebûl nekir berdana wî 11 mehan hat taloqkirin
09:09 'Em ê alaya Onder a ji bo aştiyê di asta herî jor de bilind bikin'
09:00 ROJEVA 8’Ê GULANA 2025’AN
08:49 Dewleta tirk Amediye bombebaran kir
08:48 Hesaba X’ê ya Îmamoglû hate astengkirin
07/05/2025
16:49 Ji bo Onder mewlûd hatin dayin
16:24 Li Dêrsimê operasyona leşkerî hate destpêkirin
16:08 Onder li Meclisê hat bîranîn: Divê pêvajoya nîvco hiştî em temam bikin
15:30 ÎHD: Piştevaniya bi girtiyan re tiştekî însanî ye
14:46 Li Wanê starta 15’ê Gulanê Cejna Zimanê Kurdî hat dayin
14:33 Hevserokê SGDF’ê Muslum Koyun tehliye bû
14:18 Di doza Semra Guzelê de ji bo şahid biryara anîna bi darê zorê
13:58 Bahçelî li Meclisê çû serdana şîna Onder
13:42 Welatiyên li dijî GES'ê derketin kemçe dan sekinandin
13:18 Li Stenbolê bi pileya 3.4’ê erdhej çêbû
13:06 Li Almanyayê zanîngeha Kurd tê vekirin
12:38 Li Sûriyeyê di rojekê de 13 kes hatin qetilkirin
11:42 Rojnameger Dîren Yurtseverê beraet kir
10:57 Çeteleya tundiyê ya JINNEWS’ê: Di meha Nîsanê de 34 jin hatin qetilkirin
10:44 Cezayê muebbeta girankirî dan kujerê Hîlal Karê
10:28 Şerê di navbera Hindistan û Pakistanê de giran dibe: Bi dehan kes hatin kuştin
10:02 Li Kerboranê rêyên 3 gundan bi hinceta 'ewlehiyê' hatin girtin
09:59 Cotkarên tûfiringiyan ji ber zêdebûna lêçûnan bi gilî û gazinc in
09:43 Temel: Em ê ji bo xeyala Komara Demokratîk a Onder bixebitin
09:34 Dayikên Aştiyê: Têkoşîna Onder dê bi ser keve
09:26 Ayla Akat Ata: Têkoşîna Onder wesiyete
09:25 Gundê Cixsê GES'ê naxwaze!
09:13 Ji bo berdana girtiyên nexweş dakevin qadan
09:13 Zeyneb Murad: Banga Abdullah Ocalan bû zemîna konferansê
09:00 ROJEVA 7’Ê GULANA 2025’AN
06/05/2025
16:33 Dadgeha Bilind di biryara xwe ya ‘hesta cinawirî tune ye’ de israr dike
16:10 Aslan, Înan û Gezmîş li ser gorên xwe hatin bibîranîn
15:35 Gundiyên tev li civîna ÇED’ê bûn projeya GES’ê red kirin
15:18 ‘Yên aştiyê dixwazin bila operasyonan bidin sekinandin’
15:08 Serdanên ji bo şîna Onder didomin: Em ê têkoşîna Onder mezin bikin
14:15 Tengîoglû ê êrişî Ozel kiribû hate girtin
13:42 Di febrîqeya ardî de teqîn çêbû: 7 kes birîndar bûn
13:33 Li Dêrsimê 2 kes hatin binçavkirin
13:30 Ji bo Sarsilmaz ê OHD’î biryara beraetê hate dayin
13:29 Serokê AKP’î di şîna Onder de got: Dê hewldana Kekê Sirri bi ser keve
13:28 Tehliyeya Tekîn ê 30 sal in girtî ye 11 mehan hate taloqkirin