Jongerden: Heta ku pirsgirêka kurd çareser nebe Tirkiye demokratîk nabe

  • rojane
  • 10:09 5 Hezîran 2023
  • |
img
ENQERE  - Akademîsyen Joost Jongerden diyar kir ku li Tirkiyeyê pêvajoyeke hilbijartinê ya adilane çênebû û cihgirtina HDP’ê ya di parlamentoyê de weke “serkeftin” nirxand. Jongerden, got ku heta ku pirsgirêka kurd neyê çareserkirin Tirkiye demokratîk nabe. 
 
Nîqaşên têkildarî hilbijartina serokkomarî û yên giştî didomin. Çavdêrên navneteweyî yên hatin Kurdistan û Tirkiyeyê jî diyar kirin ku “Hilbijartin di nava mercên adilane de pêk nehat.” Akademîsyen û nivîskar Joost Jongerden ku li Zanîngeha Wagenîn a Hollandayê dixebite jî hilbijartin ji bo ajansa me nirxand.  Jongerden diyar kir ku tevî hemû hewldanên AKP’ê yên ji bo tunekirina Partiya Demokratîk a Gelan (HDP) jî HDP’ê karî di parlamentoyê de cih bigire û ev yek weke serkeftin pênase kir. 
 
'HILBIJARTIN DI REWŞEKE ADILANE DE NEHATIN KIRIN’ 
 
Jongerden, têkildarî hilbijartina Erdogan wiha got: “Li gorî min Erdogan di hilbijartinan de bi ser neket lê têk çû. Sedemên cur bi cur ên sêyemîn car hilbijartina Erdogan hene. Yek ji van jî rewşa ne adilane ya hilbijartinê bû. Akademîsyenan di sala 2015'an de diyar kirin ku saziyên Tirkiyeyê helwestên siyasî nîşan dane, di mijara ragihandinê de nekwehvî heye û di hilbijartinê de li ser muxalefetê zext hebû. Anku ev cara ewil nîne ku hilbijartin di rewşeke neadilane de tên kirin. Lê ji sala 2015’an heta niha rewş xerabtir bû”
 
‘HDP TEVÎ HEMÛ ZEXTAN JÎ KETE PARLAMENTOYÊ’ 
 
Bi domdarî Jongerden bal kişand ser zextên ser HDP’ê û wiha dirêjî da axaftina xwe: “Ne tenê di çendek mehên ber bi hilbijartinê ve de, ji sala 2015’an heta niha zext û tundiyeke giran li ser HDP’ê heye. HDP bi awayekî sîstetamîk hedef hate girtin. Hevserokên wê hatin binçavkirin û siyaset lê hat qedexekirin. Bi hezaran endamên wê hatin girtin. AKP ev 7-8 sal in hewl dide partiyê tune bike. Lê tevî vê yekê jî HDP’ê karî di parlamentoyê de cih bigire. Ev yek bi tena serê xwe serkeftineke mezin e.” 
 
'PASÎFTIYA MUXALEFETÊ BI ERDOGAN DA QEZENCKIRIN’ 
 
Di berdewamê de Jongerden got ku Erdogan ji ber pasîftiya muxalefetê bi ser ket û wiha pê de çû: “CHP’ê wisa bawer dikir ku krîza aborî û erdhej dê bikin ku hilbijêrên AKP’î dev ji partiya xwe berdin. Digotin dê hilbijêr pişta xwe bidin AKP’ê û ji vê bawer dikirin. Lê bernameyeke wan tune bû, kampanyayên wan ên nehevgirtî û bêîstîqrar, di nava hilbijêran de baweriye ava nekir. Ji bo pêşerojê nêrîneke wan tune bû lewma di hilbijartinê de têk çûn. AKP li rexekî bêbaweriyê pêş dixe û li rexa din jî ‘temînatê’ pêşkeş dike. Li rexekî berpirsyarê krîza aborî ye û li rexa din jî alîkariyê dide hilbijêrên xwe. Li ser fikarên mirovan disekine, bi neteweperestiyeke sexte û îdealkirina rabûrdiyê re ji wan re stargehekê ava dike.” 
 
FIRSENDÊN DI ÇARESERKIRINA PIRSGIRÊKA KURD DE JI DEST ÇÛYÎN 
 
Jongerden, têkildarî neçareserkirina pirsgirêka kurd jî ev nirxandin kir: “PKK û Tirkiyey ji destpêka salên 90’î heta niha raste raste hevdîtinan dike. Piştî revandina Rêberê PKK’ê Abdullah Ocalan, hevdîtin zêdetir bûn. Serokwezîrê demê Recep Tayyîp Erdogan di sala 2012’an de ragihand ku bi Rêberê PKK’ê Abdullah Ocalan ê li Girtîgeha Îmraliyê de hevdîtin tên kirin. Ev pêvajo weke ‘pêvajoya çareseriyê’ an jî ‘muzakereyên aştiyê’ hatin pênasekirin. Lê ev hevdîtin û civîn di sala 2015’an de têk çûn. Dema em li vê pêvajoyê dinihêrin, dibînin ku gelek firsendên çareseriyê ji dest çûne.” 
 
‘5 SEDEMÊN BIDAWÎBÛNA VAN HEVDÎTINAN’
 
Jongerden, diyar kir ku 5 sedemên têkçûna “pêvajoya çareseriyê” hene û wiha rêz kir: “Ya ewil; AKP’ê xwe neda gel çareseriya siyasî ya bi rêya muzakereyan. Muzakere weke stratejiyeke hilbijartinan bi kar anî. Ya duyan; PKK bihêztir dibû û bêhtir dihat qebûlkirin. Lê belê aktorên sêyemîn (PDK û komên cîhadîst) li Rojhilata Navîn weke şirîkên Tirkiyeyê derketin holê û rastiyeke guherîna jeopolîtîk hebû. Sedema sêyemîn îdeolojîk bû. pirsgirêka kurd weke pirsgirêkeke siyasî û ewlehiyê dihat nirxandin. Sedema çaremîn; ajandaya siyasî ya Erdogan e ku ji bo xwe û rêveberiya xwe dixwest. Ya pêncan; ji bo pozîsyoneke hatiye xurtkirin a îstîxbarî, muzakere bi zanebûn û weke firsendekê hatin bikaranîn. Sedema bingehîn a krîzên aborî, civakî û demokrasiyê neçareserkirina pirsgirêka kurd e. Israra neçareserkirina pirsgirêka kurd bi rêyên siyasî, dê tundiya bidomîne. Heta ku pirsgirêka kurd ji hêla siyasî ve neyê çareserkirin, mimkin nîne ku Tirkiye demokratîk bibe.” 
 
MA / Stêrk Sutçu
 

Sernavên din

11:28 Êrişên Hindistan û Pakistanê yên li dijî hev zêde dibin
11:27 Dema ku giliyê gardiyan kir, bû gumanbar
11:18 Ji bo Sirri Sureyya Onder li Semsûrê şîn hate danîn
11:08 Malbatan ji bo hevdîtina li Îmraliyê serlêdan kirin
10:50 Der barê rojnamevan Kanbal de doz hat vekirin
10:25 Rêwîtiya koçberan dest pê kir
10:03 Welatiyên li bazara taxê: Çareserî banga Ocalan e
09:54 Hevdîtinên çareseriyê yên di meseleya Kurd de
09:53 Dîcle Anter: Sirri ji bo hevrûbûna bi rastiyan re têkoşiya
09:32 Çelîk ê piştî 31 salan hate berdan li warê xwe bi coş hate pêşwazîkirin
09:26 Li girtîgehên Antalyayê 90 girtiyên nexweş hene: Girtiyan berdin
09:05 Dîmenên nû yên li Gabarê birîna daran derket holê
09:04 Li Şirnexê gel nikare ji xizmetên tenduristiyê sûd bigire
09:02 ‘Sererastkirina qanûnî ya ji bo mafê hêviyê gaveke bivênevê ye'
09:01 Xizmên girtiyan: Em hem li benda aştiyê hem jî li benda gotinên Abdullah Ocalan in
09:00 ROJEVA 9’Ê GULANA 2025’AN
08/05/2025
16:46 Arinç: Divê dewlet kesên di pêvajoyê de cih digirin biparêze
16:37 Li Amedê xwendekarên hiqûqê Onder bi bîr anîn
16:29 Bi hinceta ‘tililî’ û ‘hembêzkirinê’ ceza dan 9 girtiyên jin
16:22 Di meha Nîsanê de 8 jê zarok 152 karkeran jiyana xwe ji dest dan
15:42 124 kesan xatir ji Onder xwestin: Te li dilê me tevan aştî nivîsand
15:17 Doza Oner ê bi wesayîta zirxî hatibû qetilkirin birin îstînafê
13:51 Di rêya nexweşxaneyê de êrişî girtiyan kirin
13:44 Cezayê hucreyê dan girtiyan
13:32 Erdogan: Pêvajoya li pêşiya me dê hêsan nebe
13:26 Li Amedê lansmana Fuara Hunerê ya ArtTîgrîsê hat dayin
12:39 Li cîhanê hevdîtinên aştiyê: Bi avêtina gavan çareserî pêk hat
12:37 Mafê tedawiyê yê Werîşe Mûradî tê astengkirin
12:31 Di doza rojnameger Guneş de dê ji emniyetê ‘agahî’ bên xwestin
12:25 Ji bo daxuyaniya têkildarî girtiyan banga tevlibûnê hat kirin
12:22 Parêzerên Abdullah Ocalan ji bo hevdîtinê serlêdan kirin
12:21 DEM Partiyê têkildarî îdiayên sûîqestê daxuyanî da
12:06 Danişîna doza girtiyê nexweş Karatay hate lidarxistin
11:58 Starta çalakiyên Serê Gulanê hate dayin
11:34 Di şerê Hindistan-Pakistanê de herî kêm 43 kes hatin kuştin
11:29 Li dijî girtîgehên bi ‘tîpa bîrê’ greva birçîbûnê tê destpêkirin
11:24 Ji bo rojnameger Zeynep Kuray biryara beraetê hate dayin
11:20 Welatiyên li dijî GES'ê li ber xwe didin: Em naxwazin ji gundê xwe bar bikin
10:50 Êrişên DAIŞ’ê yên li Dêrazorê didomin
10:44 Dayika girtiyê nexweş Ayik: Ji bo aştiyê ji ewil divê girtiyên nexweş bên berdan
10:20 Xelkê Amedê ji zema bo veguhestinê hatiye kirin aciz e
09:53 Tevî agirbestê jî Tirkiyeyê 23 hezar û 369 caran êriş kir
09:52 'Ge rem bibin yek wê şanoya Kurdî bibe asoya gel'
09:28 'Em mecbûr in xwesteka herî mezin a Onder aştiyê pêk bînin'
09:28 ‘Divê hemû sazî ji bo bidawîkirina tundiyê bi berprisiyarî rabin'
09:22 Mal bi mal digere û banga Abdullah Ocalan ji gel re vedibêje
09:10 Poşmantî qebûl nekir berdana wî 11 mehan hat taloqkirin
09:09 'Em ê alaya Onder a ji bo aştiyê di asta herî jor de bilind bikin'
09:00 ROJEVA 8’Ê GULANA 2025’AN
08:49 Dewleta tirk Amediye bombebaran kir
08:48 Hesaba X’ê ya Îmamoglû hate astengkirin
07/05/2025
16:49 Ji bo Onder mewlûd hatin dayin
16:24 Li Dêrsimê operasyona leşkerî hate destpêkirin
16:08 Onder li Meclisê hat bîranîn: Divê pêvajoya nîvco hiştî em temam bikin
15:30 ÎHD: Piştevaniya bi girtiyan re tiştekî însanî ye
14:46 Li Wanê starta 15’ê Gulanê Cejna Zimanê Kurdî hat dayin
14:33 Hevserokê SGDF’ê Muslum Koyun tehliye bû
14:18 Di doza Semra Guzelê de ji bo şahid biryara anîna bi darê zorê
13:58 Bahçelî li Meclisê çû serdana şîna Onder
13:42 Welatiyên li dijî GES'ê derketin kemçe dan sekinandin
13:18 Li Stenbolê bi pileya 3.4’ê erdhej çêbû
13:06 Li Almanyayê zanîngeha Kurd tê vekirin
12:38 Li Sûriyeyê di rojekê de 13 kes hatin qetilkirin
11:42 Rojnameger Dîren Yurtseverê beraet kir
10:57 Çeteleya tundiyê ya JINNEWS’ê: Di meha Nîsanê de 34 jin hatin qetilkirin
10:44 Cezayê muebbeta girankirî dan kujerê Hîlal Karê
10:28 Şerê di navbera Hindistan û Pakistanê de giran dibe: Bi dehan kes hatin kuştin
10:02 Li Kerboranê rêyên 3 gundan bi hinceta 'ewlehiyê' hatin girtin
09:59 Cotkarên tûfiringiyan ji ber zêdebûna lêçûnan bi gilî û gazinc in
09:43 Temel: Em ê ji bo xeyala Komara Demokratîk a Onder bixebitin
09:34 Dayikên Aştiyê: Têkoşîna Onder dê bi ser keve
09:26 Ayla Akat Ata: Têkoşîna Onder wesiyete
09:25 Gundê Cixsê GES'ê naxwaze!
09:13 Ji bo berdana girtiyên nexweş dakevin qadan
09:13 Zeyneb Murad: Banga Abdullah Ocalan bû zemîna konferansê
09:00 ROJEVA 7’Ê GULANA 2025’AN
06/05/2025
16:33 Dadgeha Bilind di biryara xwe ya ‘hesta cinawirî tune ye’ de israr dike
16:10 Aslan, Înan û Gezmîş li ser gorên xwe hatin bibîranîn
15:35 Gundiyên tev li civîna ÇED’ê bûn projeya GES’ê red kirin
15:18 ‘Yên aştiyê dixwazin bila operasyonan bidin sekinandin’
15:08 Serdanên ji bo şîna Onder didomin: Em ê têkoşîna Onder mezin bikin
14:15 Tengîoglû ê êrişî Ozel kiribû hate girtin
13:42 Di febrîqeya ardî de teqîn çêbû: 7 kes birîndar bûn
13:33 Li Dêrsimê 2 kes hatin binçavkirin
13:30 Ji bo Sarsilmaz ê OHD’î biryara beraetê hate dayin
13:29 Serokê AKP’î di şîna Onder de got: Dê hewldana Kekê Sirri bi ser keve
13:28 Tehliyeya Tekîn ê 30 sal in girtî ye 11 mehan hate taloqkirin
13:28 Şîna ji bo Onder hatiye danîn di roja duyemîn de didome
13:27 Posterê Onder li navenda giştî ya DEM Partiyê hat daliqandin
12:22 Li Colemêrgê gundiyan li dijî madenan çalakî dan destpêkirin
11:43 Di doza rojnameger Nûrcan Yalçinê de dê li şahid bê guhdarîkirin
11:32 Doza 3 rojnamegeran hate taloqkirin
11:26 Parêzeran ji bo hevdîtina li Îmraliyê serlêdan kirin
11:07 Danişîna doza rojnameger Topaloglû hate taloqkirin
10:37 Cengîz Çîçek: Em dikarin di şexsê Onder de aştiyê civakî bikin
10:26 Tanrikulu: Divê em rola avaker a Onder biparêzin
10:24 'Em ê têkoşîna Sirri Sureyya Onder bidomînin’
10:09 Akin Bîrdal: Divê tecrîd rabe, şert û merc bên sererastkirin
09:52 Dayika girtiyê bertek nîşanî bicihkirina kamerayan da: Kiryareke bêrûmet e
09:47 Qada perwerde û têkoşînê ya jinan: Navenda Piştevaniyê ya Jinan