Di sala 2011'an de piştî Mûammer Qeddafî hat kuştin Lîbya bû du perçe, gelek dewlet daxilî nav vî şerî bûn. Li rojavayê Lîbyayê, "Hikûmeta Mûtabaqatî ya Neteweyî" heye ku Tirkiye û Qetar destekê didin vê hikûmetê. Li rojhilatê Lîbyayê jî bi pêşengiya Genelar Xelîfe Hafter "Artêşa Neteweyî ya Lîbyayê" heye ku Rûsya, Misir û Mîrnişînên Erebî yên Yekbûyî destekê didinê. 

 

Serokê Giştî yê AKP'ê Recep Tayyîp Erdogan, di 9'ê Kanûnê de daxuyandibû ku heger "Hikûmeta Mutabaqatî ya Neteweyî" daxwaz bike em ê eskeran bişînin rojavayê Lîbyayê. Di vê çarçoveyê de di 27'ê Mijdarê de Tirkiye û "Hikûmeta Mutabaqatî ya Neteweyî" bi hev re îmze danîbûn bin "Mixtiraya Mûtabaqata Ewlehî û Tevkariya Leşkerî". Peyman di 19'ê Kanûnê de ji hêla "Desteya Wezîran a Lîbyayê" ve hatibû qebûlkirin. Berpêşî meclîsa Tirkiyeyê jî hatibû kirin. CHP, Partiay ÎYÎ û HDP'ê ji bo vê peymanê gotibûn na, lê belê bi dengên AKP-MHP'ê hatibû qebûlkirin. 

 

YE, DYA, Rûsya û gelek welatên ereb nerazîbûna xwe ya ji bo vê peymanê anîbûn ziman. Pisporê têkiliyên navneteweyî Prof. Dr. Îlhan Ûzgel geşedanên li Lîbyayê nirxandin û got, Tirkiye bi keştiyên sondajê siyasetê bike. 

 

‘SIYASETA LI ROJHILATÊ BEHRA SPÎ HILWEŞIYA'

 

Ûzgel, anî ziman ku siyaseta Tirkiyeyê ya li Rojhilatê Behra Spî hilweşiyaye û got, ji ber ku li herêmê qada tevgerînê ya Tirkiyeyê nemaye, rabûye berê we daye xelke herî lawaz Lîbyayê û dixwaze li wir tiştina bike. Ûzgel, bibîr xist ku Tirkiye me derî parvekirna enerjiya li Rojhilatê Behra Spî hem jî derî tifaqên maye û got: "Loma dixwaze hebûna xwe ya li herêmê biparêze. Ji bo vê jî xwest hin pêngavan bike. Lê belê aktorekî ku p re pêngavan bike tunebû. Loma xwe nêzî rêveberiya Trablûsê kir. Hevdîtin pê re çê kirin û ket nav alîkariyeke di warê leşkerî de". 

 

SIYASETA KEŞTIYÊN SONDAJÊ 

 

Ûzgel, destnîşan kir ku ji sala 2009'an de li herêmê her diçe Îsraîl, Komara Rûm a Qibrisê, Yûnanîstan û Misir xurt dibin û got, her çar welatan tifaqek çê kiriye. Ûzgel, destnîşan kir ku bi tifaqa hatiye çêkirin jeopolîtîka herêmê guheriye û got: "Hevsengiya li vir di aleyha Tirkiyeyê de çê bû. Her wiha ev 4 welatên navbirî di warê tifaqan de têkiliyên baş danîn. Gazî Fransa, Îtalya û Rûsyayê jî kirin. Parek dan Rûsyayê jî. Yanî blokeke hîn dorfirehtir çê kirin. Tirkiye deîr van pêvajoyan ma. Du keştiyên sondajê şandin û niha dixwaze di ser van keştiyan re siyasetê dike". 

 

Ûzgel, destnîşan kir ku li herêmê Yekîtiya Ewropayê jî li hemberî Tirkiyeyê ye û got: "YE, li wir bi Yûnanîstan, Komara Rûm a Qibrisê û Îsraîlê re dixebite. Her wiha du hêzên mezin ên Behra Spî; Fransa û Îtalya jî li vira ne. Fransa û Îtalya pereyekî mezin ji bo Behra Spî û Lîbyayê xerc kirine. Yanî bi her awayî li vira li hemberî Tirkiyeyê ne". 

 

‘ROL GUHERÎN' 

 

Ûzgel, anî ziman ku li Lîbyayê Tirkiye û Rûsya li hemberî hev in. Ûzgel, diyar kir ku Rûsya eskerên bipere şandine herêmê û got: "Lê ev yek ji bo her du welatan jî ne pir xem e. Tê zanîn li Sûriyeyê jî Tirkiye û Rûsya li hemberî hev bûn. Lê vê yekê bi awayekî tolere kirin. Rûsyayê, bi awayekî Tirkiyeyê li herêmê hişt. Niha li Lîbyayê rolên her du welatan jî guheriye". 

 

MA / Ferhat Çelîk