AMED - 20'ê Mijdarê Roja Mafên Zarokan a Cîhanê... lê ji ber şerê heyî hêjmara zarokên hatin kuştin, koçberkirin, girtina û rastî îstîsmarê hatin qat bi qat zêde bû. Di 2016'an de 45 zarok hatin kuştin, 40 zarok hatin birîndarkirin. Di 5 mehên ewil ên 2017'an de 182 zarok rastî îstîsmarê hatin. Li welatên şer lê heyî 63 hezar û 300 zarok koçî welatên ewropa kirin.
Ji ber şer û pevçûnên li herêmê bi hezaran zarok ji mafên xwe yên sereke ên jiyanê, hêwirandin, tenduristî, perwerdehî hwd. hatin mehrûmkirin. Bi pêvajoya pevçûnî re li hemberî zarokan bûyerên îstismarê û bikaranîna tiryakê zêde bû. Bi taybetî jî li Êlih, Sûr, Nisêbînê zêde bû. Bi hezaran zarok jî tevî malbatên xwe ji ber pevçûn û rûxandinan ji neçarî koç kirin. Her wiha li herêmên pevçûnî gelek zarok ji ber teqemenî û wesayîtên zirxî yên hêzên dewletê jî hatin qetilkirin û birîndarkirin.
Li gel vê ji aliyê hikûmetê ve polîtîkaya girtinê jî ket dewrê û ji sala 2002'yan heta 2017'an bi hezaran zarok hatin girtin. Li girtîgehan zarok bi şidet û îstismarê re rû bi rû man. Tevî ewqas qewimînan jî Wezareta Dadê ji bo rewşa zarokên di girtîgehan de tu gav neavêt, bereksê wê girtîgehên nû vekirin. Lê belê binpêkirina mafên zarokan di rapor û hejmaran de bi awayekî aşkere kifş dibe.
68 ZAROK Û CIWAN BI AWAYEKÎ GUMANBAR JIYANA XWE JI DEST DAN
Wezareta Dadê di daxuyaniyekê de diyar kir ku ew ê li Hatay, Amed, Tarsûs, Kayserî û Çorlûyê 5 girtîgehên din vebikin. Di navbera salên 2009-2017'an de 68 zarok û ciwanên temenê wan di navbera 18-21 salan de jiyana xwe ji dest dan. Ev mirin wek "mirina gumanbar" hatin tomarkirin.
DI 2017'AN DE HEZAR û 847 ZAROK HATIN GIRTIN
Li gor daneyên Wezareta Dadê ji sala 2002'yan heta niha hejmara zarokên di girtîgehê de ji sedî 26 hatiye zêdekirin. Di sala 2002'yan de hejmara zarokên hikumxwar 548, lê belê ev hejmar di sala 2017'an de ji sedî 33 zêde bûye û bûye 731 yek. Hejmara zarokên girtî jî ji sedî 23 zêde bûye. Di sala 2002'yan de hejmara zarokên girtî hezar û 497 e. Ev hejmar di sala 2017'an de bûye hezar û 847.
Li gor daneyên ÎHD'ê jî di 3 salan de 18 kesan ji ber îşkenceyê serî li wan daye. Ji ber muameleya kirêt û îşkenceyê ya li hemberî zarokên girtî û hikumxwar, di sala 2015'an de 4, di sala 2016'an de 4 û di sala 2017'an de jî 10 zarokan serî li ÎHD'ê daye.
DI QADA PERWERDEHIYÊ DE ÎSTISMARA LI HEMBERÎ ZAROKAN ZÊDE BÛ
Li gor rapora Egîtîm Senê ya sala 2016-2017'an; di 5 mehên ewil ên sala 2017'an de 182 zarok bi îstismara zayendî re rû bi rû mane.
440 ZAROK RASTÎ ÎSTÎSMARÊ HATIN Û DUCANÎ MAN
Ji 2002’an heta niha 440 hezar zarokên kêmî 18 salî rastî îstîsmarê hatin û ducanî man. 15 hezar û 937 zarokên temenê wan kêmî 15 sali ducanî man. Lê mêrên ku îstîsmar kirin, bi qasî dihat xwestin nehatin cezakirin. Herî dawî li şûna hikûmet wan ceza bike, bi zagona muftiyan û mahrbirînê, zêdetir rê li pêş zewaca zarokan vekir.
ZAROK DI CÎNAYETÊN KAR DE TÊN KUŞTIN
Herî zêde di serdema AKP'ê de zarok di cînayetên kar de jiyana xwe ji dest dan. Di 2012'an de 601 hezar zarokên temenê wan 15-17 salî di kar de dixebitîn. Lê di sala 2016'an de hêjmara zarokên di kar de dixebitin derket 709 hezarî. Li gorî rapora Ewlehiya Kar û Tenduristiya Karkeran (ÎSÎGM) di sala 2016'an de 56 zarok di cînayetên kar de jiyana xwe ji dest dan. Di 4 mehên ewil ên 2017’an de 2 zarokan di cînayetên kar de jiyana xwe ji dest dan.
ZAROKÊN PENABER RASTÎ CUDAKARIYÊ TÊN
Piştî şer li Rojhilata Navîn û Sûriye dest pê kir, bi deh hezaran zarok tevî malbatên xwe penaber bûn û hatin Tirkiye. Piştî penaberî zêde bû hêjmara zarokên kar dikin jî zêde bûn. Zarokên kar dikin rastî cudakariyê, kedxwariyê û neheqiyê tên. Fona Alîkariyê ya Zarokan a Neteweyên Yekbûyî (UNICEF), destnîşan kir ku ji sedî 40'ê zarokên li Tirkiye penaber in naçin dibistanê."
63 HEZAR ZAROK JI BER ŞER KOÇÎ EWROPA KIRIN
Li gorî daneyên Saziya Îstatîstîkên Ewropa (Eurostat), ji ber şerê di sala 2016’an de li herêmên bi krîz 63 hezar û 300 zarok koçî welatên Yekîtiya Ewropa kirine. Li gorî daneyan zarokên koçî welatên Yekîtîya Ewropa kirin ji sedî 89 kur û ji sedî 11 keç in.
ZAROK BI TEQEMENIYAN MIRIN
Piştî şer li bajarên herêmê zêde bûn hêjmara zarokên bi teqemeniyan jiyana xwe ji dest dan jî zêde bûn. Di sala 2016'an de li bajarên Şirnex, Mêrdîn, Amed û Colemêrgê di 20 salên dawî de 18 zarokan jiyana xwe ji dest dan. 33 zarok jî birîndar bûn. Ji 2008'an heta 2017'an 16 zarok ji aliyê maşîneyên zirxî ku polîs û leşkeran diajotin hatin kuştin. 12 zarok jî birîndar bûn.
MIROV JI MAFÊ XWE BÊPAR HATIN HIŞTIN
Li gorî daneyên TÎHV'ê di navbera 16'ê tebaxa 2015 û 1'ê mijdara 2017'an de li 11 bajar û 47 navçeyan herî kêm 268 caran qedexeya derketina kolanan hatiye îlankirin. Milyonek û 809 hezar kes ji mafê xwe yê mirovahiyê bêpar maye.
DI 2016'AN DE 45 ZAROK HATIN KUŞTIN
Li gorî rapora ÎHD'ê ya 2016'an di qedexeya derketina kolanan de 45 zarokan jiyana xwe ji dest dan. 40 zarok birîndar bûn. Li ser sînor 8 zarok hatin kuştin. 21 zarok birîndar bûn. Di cinayetên kujer nediyar de 5 zarok birîndar bûn. Di ihmalê de 29 zarok mirin. Di teqîna teqemeniyan de 14 zarok hatin kuştin. 37 zarok birîndar bûn. 21 zarok bi awayekî guman jiyana xwe ji dest dan. 17 zarok hatin revandin û rastî îşkenceyê hatin. 219 zarok di çalakiyan de ji aliyê polîs û leşkeran ve hatin birîndarkirin.
ÎSTÎSMARA ZAROKAN ZÊDE BÛ
Li gorî rapora ÎHD'ê di 2016'an de 284 zarok rastî binpêkirina mafan hatin. Di qada perwerdehiyê de 507 zarok rastî tundî û îstîsmarê hatin. Di îstîsmarê de 39 zarokan jiyana xwe ji dest dan. 34 xwendekar rastî tundiya mamosteyan hatin. 652 zarok ji xwarinê jahrînî bûn.
KOMELEYA ZAROKAN HAT GIRTIN
Komeleya Gundem Çocuk bi KHK'ê hat girtin. Pisporên xizmeta civakî, civaknas, derûnînas, hîndekar, perwerdekar, mîmar, akadmîsyen hiqûqnas ên di komeleyê de dixebitîn ji karê xwe bêpar hatin hiştin.