Di serdema AKP'ê de herî kêm 5 hezar û 341 girtî jiyana xwe ji dest dane

  • rojane
  • 11:06 3 Kanûn 2024
  • |
img

ENQERE - Di serdema AKP'ê de herî kêm 5 hezar û 341 girtiyên edlî û siyasî jiyana xwe ji dest dan. Hevserokê Şaxa ÎHD'ê ya Enqereyê Omer Farûk Yazmaci rewşa li girtîgehan weke "komkujiyeke plankirî" bi nav kir.

Wezareta Dadê di meha mijdarê de bersiv dabû pêşnûmeyê û diyar kiribû ku di navbera salên 2018-2023'an de 2 hezar û 258 girtî û hikûmxwarên edlî jiyana xwe ji dest dane. Li gorî daneyên ku wezaretê di demên berê de parve kiriye û daneyên herî dawî di navbera salên 2002-2023'an herî kêm 5 hezar û 341 girtiyan jiyana xwe ji dest dane.
 
Li gorî daneyên di dema wezaretê yên berê de hatine parvekirin; Di sala 2002'an de 89 girtî, di sala 2003'an de 163, di sala 2004'an de 54, di sala 2005'an de 59, di sala 2006'an de 157, di sala 2007'an de 176, di sal a2008'an de 211, di sala 2009'an de 196, di sala 2010'an de 252, di sala 2011'an de 268, di sala 2012'an de 286, di sala 2013'an de 312, di sala 2015'an de 373 û di sala 2016'an de 172 girtiyên siyasî û edlî di girtîgehan de jiyana xwe ji dest dan. 
Nayê zanîn ku di sala 2017’an de çend girtiyan jiyana xwe ji dest dane. Di navbera salên 2018 û 2023’an de 2 hezar û 258 girtiyên siyasî û edlî jiyana xwe ji dest dane. 
 
Tekana daneyên sala 2024’ê aîdî Komeleya Mafên Mirovan (ÎHD) ye. Li gorî ÎHD'ê di 9 mehên sala 2024 'an de herî kêm 50 girtî jiyana xwe ji dest dane. Gelek ji wan girtiyên nexweş in.
 
DI SALEKÊ DE 10 MÎLYON SERLÊDANÊN JI BO REVÎRÊ
 
Hevserokê Şaxa ÎHD'ê ya Enqereyê Omer Faruk Yazmaci têkildarî mijarê axivî û pêkanînên li hemberî girtiyan weke "komkujiyek plankirî" binav kir û wiha got: "Fikra ku 'her kes ji dayikbûnê ve xwedî hin mafan e û van mafan bi kar tîne' tune hatiye hesibandin. Dema em daneyan li ber çavan digirin, em bi tabloyeke xirab re rû bi rû ne. Em tenê behsa binpêkirina mafan nakin. Em li vir behsa komkujiyekê dikin.”
 
Yazmaci der barê daneyên ji aliyê wezaretê ve hatin weşandin wiha axivî: “Ger ku ger yên ku di nava mehekê de ji kesekî zêdetir kesan bikujin re bibêjin kujerên dor bi dor kesan dikujin ez ê behsa çîroka vahn kujeran bikim.” Yazmaci da zanîn ku daneyên heyî ji bo vegotina rastiya li girtîgehan têrê nake û got ku di sala 2023 'an de 10 mîlyon daxwaznameyên mûayeneyê hene. Yazmaci destnîşan kir ku her meh 3 milyon û 115 hezar û 834 daxwaz hatine qebûlkirin û her meh 394 hezar girtiyan serlêdana muayeneya asayî kirine
 
Yazmaci diyar kir ku hejmara girtiyên ku di sala 2024 'an de daxwazên wan hatin qebûlkirin nîvî kêm bûye û îsal 1 mîlyon 265 hezar 239 girtî dikarin bên muayenekirin. Yazmaci da zanîn ku ji ber "tevdîrên tasarûfê" danê nîvî kêm bûne û wiha got: “Ger tevdîrên teserûfê hebin tê wê wateyê ku dê bijîşk neyên. An jî girtîgeh bi hinceta tevdîrên teserûfê bêyî ku klîmayê bixebitînin dê hawireke revîrê ya sar, qirêj peyda bike.”
 
LI 405 GIRTÎGEHAN 387 BIJÎŞKÊN MALBATÊ
 
Yazmaci diyar kir ku li gorî daneyên Wezareta Edaletê li 405 girtîgehan tenê 387 doktorên malbatê dixebitin û got, "Daneyên heyî li berevajî gotina wezaretê ya 'Em ji bo her hezar kesên li girtîgehê doktorekî didin' e."
Yazmaci da zanîn ku ji bilî xwegihandina tenduristiyê, serbestberdana girtiyan hatiye taloqkirin û înfazên wan hatine şewitandin û got, "Wezaret dibêje min di sala 2013'an heta tîrmeha 2024'an, înfaza 2 hezar 811 dadgerî û 138 sûcdarên terorê taloq kir. Saziya Tipa Edlî serbestberdana 36 girtiyan erê kir lê bi hinceta ‘ewlehiya cemaweriyê’ serbest nehatin berdan. Ji van girtiyan 8 girtî ji ber ku cezayê muebeta giran lê hatine birîn nehatin berdan. Dibêje di sikaretê de bin jî ez bernadim."
 
‘POLÎTÎKAYA GAV BI GAV KUŞTINÊ’
 
Yazmaci diyar kir ku li girtîgehan "polîtîkaya mirinê ya bi demê re" xistine meriyetê û wiha got: "Dema girtiyek diçe revîrê û dixwaze bê mûayenekirin, bi tedbîrên teserûfê tê astengkirin. Piştî 3 mehan wî dibin revîrê. Eger bê dîtin ku li wir tedawî bi temamî nikare bê kirin, nexweş sewqî nexweşxaneyê tê kirin. Li vir lêgerîna hundirê dev tê kirin.  Piştre li dijî girtiyê ku li dijî lêgerîna hundirê dev li ber xwe daye lêpirsîn tê vekirin. Piştî mehan rêveberiya girtîgehê sewqiyata nexweşxaneyê pêk tîne. Ji ber ku girtî tedawiya bi kelepçe qebûl nake bêyî ku tedawî bikin dîsa dibin girtîgehê.”
 
‘NABE KU JIYANA MIROV BIBE MIJARA BAZARÊ’
 
Yazmaci bal kişand ser raporên Saziya Tipa Edlî (ATK) ku girtî ‘dikare di girtîgehê de bimînin’ û wiha axivî: "Bi vî rengî mirovên di bin berpirsyariya wan de ne dikujin. Ji ber vê yekê ez jê re dibêjim polîtîkayeke kuştinê ya demê hatiye belavkirin. Ji sala 2017'an heta 2020'an ji hezar û 330 girtiyan re got, "Hûn nikarin bên berdan." Ev girtiyên nexweşên giran in, encama vê polîtîkaya kuştinê ye ku bi demê re belav dibe. Hinek girtî piştî ku serbest tên berdan çend meh şûn ve dimirin û hinek ji hene çend roj şûn ve dimirin. Em bûn şahid ku hinek girtî bi tabûtê tahliye bûn. Hinek girtî dema dibirin nexweşxaneyê tahliye bûn û hinekan jî li nexweşxaneyê jiyana xwe ji dest dan.”
Yazmacî diyar kir ku li dijî gotina wezaretê ya bi ecele xwe miriye ji sedî 62 mirinan bi guman in û wiha got: “Li gorî daneyan her roj herî kêm kesek di girtîgehan de dimire. Li gorî tespîtên me ji tîrmeha 2023’an dehat meha çileyê 15 girtiyan jiyana xwe ji dest dane.”
 
Yazmaci da zanîn ku dewlet car bi car rewşa girtiyên nexweş dike mijara bazarê û got, “Nabe ku jiyana mirovan bibe mijara bazarê. Abdullah Ocalan di pevajoya salên 2013-2015 de gotibû dewlet dikare tahliyeyan bi destpêkirin û piştre hevdîtina bidomîne. Lê dewletê soza xwe bi cih neanî.” 
 
MA / Omer Gungor
 

Sernavên din

01/07/2025
16:15 Li Îranê di şeş mehan de 424 kes hatin darvekirin
15:46 Komîsyona Ciwanan a ÎHD'a Enqereyê hate damezirandin
15:42 Hûrgiliyên gelaleya DEM Partî dê pêşkeşî komîsyonê bike diyar bûn
15:24 Komeke paşverû li Beyoglûyê kom bû
15:15 Danişîna Nîmet Tanrikûlû hate taloqkirin
15:00 Malpera înternetê ya Lemanê hate astengkirin
14:55 Îfadeyên xebatkarên Kovara Lemanê yên li emniyetê temam bûn
14:52 Tulay Hatîmogûllari çû serdana TESK’ê
14:51 Der barê girtiyên li Girtîgeha Dûmlûyê de lêpirsîn hate destpêkirin
14:48 Şandeya ji Ewropayê çû serdana DEM Partiyê
13:58 Li Erxeniyê mirina bi guman
13:57 DAD’ê têkildarî Madimakê daxuyanî da: Bila Komîsyona Lêkolînên Heqîqetê bê avakirin
13:48 Gemlîk vêcarê bi pileya 3.0’ê hejiya
13:43 Îran: Heke DYA temînatê nede em ê muzakereyan nekin
13:36 Piştî 31 salan bi sirûda ‘Herne Pêş’ hat pêşwazîkirin
13:30 Li Gemlîkê bi pileya 4.2’yê erdhej çêbû
12:54 Wezîr Yûmakli têkildarî şewatan daxuyanî da
12:50 Bakirhan: Bila komîsyon bê avakirin, gavên demokratîkbûnê bên avêtin
12:45 Şandeya ji Ewropayê hat ji bo hevdîtina bi Abdullah Ocalan re daxwazname da
12:35 Li Gemlîkê erdhej
12:19 Li Hatayê şewat belav dibe: Ka ew 27 balafir û 105 helîkopter li ku ne?
12:03 DEM Partî: Em li dijî hemû zextên li ser muxalefetê ne
12:02 Ferîde Eralp: Em ji bo aştiyeke jin tê de azad bixebitin
11:36 Bayindir: Geşedanên kurewî kongreya netewî ferz dike
11:35 Serokatiya demê ya YE’yê derbasî Danîmarkayê bû
11:21 DYA’yê mueyîdeyên ser Sûriyeyê rakir
11:21 Li Elkê têketina 3 herêman hate qedexekirin
11:15 Xelata serketiyên pêşbirka wênekêşiyê nehate dayîn
11:14 Çalakî û meşên li Beyoglûyê ji bo rojekê hatin qedexekirin
11:13 Şewata li Antakyayê didome
11:13 Bi hinceta ‘stokê’ dest danîn ser tirşiyê girtiyan
11:12 Li 3 navçeyên Manîsayê şewat derket
11:11 Şewata li Îzmîrê di roja 3’yan de didome
11:11 Jin li Gimgimê ji bo çand, xweza û azadiyê civiyan
10:20 Serokên Baroyan: Divê TBB şandeya çavdêriyê ava bike
10:18 Li Hesandînê xebatên bêyî ÇED’ê: Hişyariya texrîbatên jêneveger hat kirin
09:43 Fatma Bostan Unsalê bangî desthilatê kir: Divê gavên hiqûqî û siyasî bên avêtin
09:42 Li Rihayê dê danişîna tecawizkirina zarok bê lidarxistin
09:41 Seferî Yilmaz: Divê li dijî rantxwirên şer her kes ji bo aştiyê bixebite
09:24 Malbata Rozerîn Çûkûrê bertek nîşanî biryara AYM'ê da: Me edalet nedît
09:00 Nivîskar Taç: Em li pêvajoyê xwedî derkevin
09:00 ROJEVA 1’Ê TÎRMEHA 2025’AN
08:29 Mihrîcana Tetwanê: Em jin ji bo pêvajoyê amade ne
08:28 Li Îzmîrê li dijî CHP’iyan operasyon: Tunç Soyer hate binçavkirin
30/06/2025
17:21 Temellî: Divê zemîna hiqûqî were avakirin
17:07 Encamnameya Meclisa Ekolojiyê ya Amedê: Bi komunan em xwezayê biparêzin
16:19 Jin di ‘Atolyeya Jineolojiyê’ de hatin gel hev
16:06 Înîsiyatîfa Jinan a Pêdiviya Min bi Aştiyê Heye ji bo 8’ê Tîrmehê bang kir
15:23 Şirîn Ebadî: Îşkenceyên li Girtîgeha Evînê zêde bûn
14:57 Li Amedê sulha du malbatan hate kirin
14:46 Mihrîcana jinan di roja duyemîn de didome
14:38 Şîna Bêrîvan Arazê bi girseyî hate ziyaretkirin
14:29 Ji ber ‘pîrozkirina Newrozê’ ceza dan girtiyên jin
13:55 Kerîm Boran ji girtîgehê derket
13:32 Şewata li Antakyayê gihişt jîngehan
13:10 CHP: Em partiya xwe teslîm nakin
13:00 Di doza lijneyê ya CHP’ê de dê xwe li benda ‘îtîraza li dijî bêpeywiriyê’ bigirin
12:19 Xwebûn bi manşeta ‘Şêx Seîd dengê gel bû’ derket
12:11 Dayikan banga yekitiyê li gelê Kurd kir
11:51 Li Semsûrê jinek hate qetilkirin
11:50 Li gorî TUÎK’ê 2 milyon û 972 hezar kes bêkar in
11:05 Xêro Abbas: Divê hunermend piştgiriyê bidin pêvajoyê
10:15 Kesên dixwazin bi Abdullah Ocalan re hevdîtinê bikin tên Tirkiyeyê
09:52 Şewata li 3 bajaran hate kontrolkirin
09:51 De Conca: Çareserî manîfestoya Ocalan e
09:34 Serokkomar biryara tehliyeya girtiyê nexweş Boran da
09:33 Şewatên li Îzmîrê di roja 2’yemîn de ne:10 tax hatin valakirin
09:12 ‘Gel piştgiriyê dide pêvajoyê’
09:11 Piştî îşkenceyê gef xwarin: Ev der Guantanamo ye
09:10 ‘Nabe ku girtiyên nexweş bibin mijara bazarê’
09:00 ROJEVA 30’Ê HEZÎRANA 2025’AN
08:22 Şewata li Omeryayê hate vemirandin
29/06/2025
17:43 Şêx Seîd û hevalên xwe hatin bibîranîn: Cihê gorên wan nîşan bidin
16:44 Şêx Seîd û hevalên xwe li Xarpêtê hatin bibîranîn
15:29 Ji MED TUHAD-FED û OHD’ê rapor: 631 girtiyên nexweş hene
15:02 DEM Partî bi serokên baroyan û hiqûqnasan re civiya
14:50 Li Kerboranê ji bo zarokan şahî hat lidarxistin
14:49 Çîçek: Dema mijar dibe Kur û Ocalan hiqûqê ji holê radikin
14:25 Li Amedê konferansa ‘Di pêvajoyên şer û çareseriyê de zarok’ hat lidarxistin
13:25 Komxebata di Civaka Demokratîk de Ked: Em neşopînin, ava bikin
13:01 DEM Partiyê ji bo Şêx Seîd banga daxwaza ‘îade-î îtîbarê’ kir
12:22 Bayindir: Dê têkoşîna 100 salî ya gelê Kurd bi serkeftinê tacîdar bibe
12:10 Ji Trump daxuyaniyê Xezeyê: Lihev bikin
11:39 Li Gimgimê mihrîcana jinan: Li cihê Ekîn xistin erdê em radibin ser pêyan
10:41 DBP’ê Şêx Seîd û hevalên wî bi bîr anî
10:35 Bi dikana xwe ya biçûk têdikoşe
10:34 Hejmara 122’yan a kovara Jinê derket
10:29 Di 24 saetan de li Xezeyê 81 kes hatin qetilkirin
10:23 ‘Divê jin tevli pêvajoyê bibin’
10:19 Akademîsyen Mecîd: Duseriya partiyên Kurd li pêşiya yek lîsteyê astengî ye
09:59 Li gorî Dadgeha Destûra Bingehîn, kuştina Rozerîn Çûkûr rewa ye!
09:51 Hevşaredarên Tetwanê: Bi mihrîcanê em xwedî li çanda xwe derdikevin
09:50 'Şer hejmara astengdaran zêde dike’
09:24 Rojnameger: Divê kesên gef li hempîşeya me xwarin bên darizandin
09:14 Li Agiriyê 'Civîna Civaka Demokratîk' hat lidarxistin
09:02 'Li Rojhilata Navîn aştî û dîzaynkirin bi gelan re pêkan e'
09:01 Hiqûqnas Yokuş: Pêvajo dê bi temînata qanûnî bi ser bikeve
09:00 Komkujiyên li dijî jinan li Rihayê hate protestokirin
09:00 ROJEVA 29’Ê HEZÎRANA 2025’AN
08:59 Li Erdîşê coşa ‘Şahiya Biharê’