Di serdema AKP'ê de herî kêm 5 hezar û 341 girtî jiyana xwe ji dest dane

  • rojane
  • 11:06 3 Kanûn 2024
  • |
img

ENQERE - Di serdema AKP'ê de herî kêm 5 hezar û 341 girtiyên edlî û siyasî jiyana xwe ji dest dan. Hevserokê Şaxa ÎHD'ê ya Enqereyê Omer Farûk Yazmaci rewşa li girtîgehan weke "komkujiyeke plankirî" bi nav kir.

Wezareta Dadê di meha mijdarê de bersiv dabû pêşnûmeyê û diyar kiribû ku di navbera salên 2018-2023'an de 2 hezar û 258 girtî û hikûmxwarên edlî jiyana xwe ji dest dane. Li gorî daneyên ku wezaretê di demên berê de parve kiriye û daneyên herî dawî di navbera salên 2002-2023'an herî kêm 5 hezar û 341 girtiyan jiyana xwe ji dest dane.
 
Li gorî daneyên di dema wezaretê yên berê de hatine parvekirin; Di sala 2002'an de 89 girtî, di sala 2003'an de 163, di sala 2004'an de 54, di sala 2005'an de 59, di sala 2006'an de 157, di sala 2007'an de 176, di sal a2008'an de 211, di sala 2009'an de 196, di sala 2010'an de 252, di sala 2011'an de 268, di sala 2012'an de 286, di sala 2013'an de 312, di sala 2015'an de 373 û di sala 2016'an de 172 girtiyên siyasî û edlî di girtîgehan de jiyana xwe ji dest dan. 
Nayê zanîn ku di sala 2017’an de çend girtiyan jiyana xwe ji dest dane. Di navbera salên 2018 û 2023’an de 2 hezar û 258 girtiyên siyasî û edlî jiyana xwe ji dest dane. 
 
Tekana daneyên sala 2024’ê aîdî Komeleya Mafên Mirovan (ÎHD) ye. Li gorî ÎHD'ê di 9 mehên sala 2024 'an de herî kêm 50 girtî jiyana xwe ji dest dane. Gelek ji wan girtiyên nexweş in.
 
DI SALEKÊ DE 10 MÎLYON SERLÊDANÊN JI BO REVÎRÊ
 
Hevserokê Şaxa ÎHD'ê ya Enqereyê Omer Faruk Yazmaci têkildarî mijarê axivî û pêkanînên li hemberî girtiyan weke "komkujiyek plankirî" binav kir û wiha got: "Fikra ku 'her kes ji dayikbûnê ve xwedî hin mafan e û van mafan bi kar tîne' tune hatiye hesibandin. Dema em daneyan li ber çavan digirin, em bi tabloyeke xirab re rû bi rû ne. Em tenê behsa binpêkirina mafan nakin. Em li vir behsa komkujiyekê dikin.”
 
Yazmaci der barê daneyên ji aliyê wezaretê ve hatin weşandin wiha axivî: “Ger ku ger yên ku di nava mehekê de ji kesekî zêdetir kesan bikujin re bibêjin kujerên dor bi dor kesan dikujin ez ê behsa çîroka vahn kujeran bikim.” Yazmaci da zanîn ku daneyên heyî ji bo vegotina rastiya li girtîgehan têrê nake û got ku di sala 2023 'an de 10 mîlyon daxwaznameyên mûayeneyê hene. Yazmaci destnîşan kir ku her meh 3 milyon û 115 hezar û 834 daxwaz hatine qebûlkirin û her meh 394 hezar girtiyan serlêdana muayeneya asayî kirine
 
Yazmaci diyar kir ku hejmara girtiyên ku di sala 2024 'an de daxwazên wan hatin qebûlkirin nîvî kêm bûye û îsal 1 mîlyon 265 hezar 239 girtî dikarin bên muayenekirin. Yazmaci da zanîn ku ji ber "tevdîrên tasarûfê" danê nîvî kêm bûne û wiha got: “Ger tevdîrên teserûfê hebin tê wê wateyê ku dê bijîşk neyên. An jî girtîgeh bi hinceta tevdîrên teserûfê bêyî ku klîmayê bixebitînin dê hawireke revîrê ya sar, qirêj peyda bike.”
 
LI 405 GIRTÎGEHAN 387 BIJÎŞKÊN MALBATÊ
 
Yazmaci diyar kir ku li gorî daneyên Wezareta Edaletê li 405 girtîgehan tenê 387 doktorên malbatê dixebitin û got, "Daneyên heyî li berevajî gotina wezaretê ya 'Em ji bo her hezar kesên li girtîgehê doktorekî didin' e."
Yazmaci da zanîn ku ji bilî xwegihandina tenduristiyê, serbestberdana girtiyan hatiye taloqkirin û înfazên wan hatine şewitandin û got, "Wezaret dibêje min di sala 2013'an heta tîrmeha 2024'an, înfaza 2 hezar 811 dadgerî û 138 sûcdarên terorê taloq kir. Saziya Tipa Edlî serbestberdana 36 girtiyan erê kir lê bi hinceta ‘ewlehiya cemaweriyê’ serbest nehatin berdan. Ji van girtiyan 8 girtî ji ber ku cezayê muebeta giran lê hatine birîn nehatin berdan. Dibêje di sikaretê de bin jî ez bernadim."
 
‘POLÎTÎKAYA GAV BI GAV KUŞTINÊ’
 
Yazmaci diyar kir ku li girtîgehan "polîtîkaya mirinê ya bi demê re" xistine meriyetê û wiha got: "Dema girtiyek diçe revîrê û dixwaze bê mûayenekirin, bi tedbîrên teserûfê tê astengkirin. Piştî 3 mehan wî dibin revîrê. Eger bê dîtin ku li wir tedawî bi temamî nikare bê kirin, nexweş sewqî nexweşxaneyê tê kirin. Li vir lêgerîna hundirê dev tê kirin.  Piştre li dijî girtiyê ku li dijî lêgerîna hundirê dev li ber xwe daye lêpirsîn tê vekirin. Piştî mehan rêveberiya girtîgehê sewqiyata nexweşxaneyê pêk tîne. Ji ber ku girtî tedawiya bi kelepçe qebûl nake bêyî ku tedawî bikin dîsa dibin girtîgehê.”
 
‘NABE KU JIYANA MIROV BIBE MIJARA BAZARÊ’
 
Yazmaci bal kişand ser raporên Saziya Tipa Edlî (ATK) ku girtî ‘dikare di girtîgehê de bimînin’ û wiha axivî: "Bi vî rengî mirovên di bin berpirsyariya wan de ne dikujin. Ji ber vê yekê ez jê re dibêjim polîtîkayeke kuştinê ya demê hatiye belavkirin. Ji sala 2017'an heta 2020'an ji hezar û 330 girtiyan re got, "Hûn nikarin bên berdan." Ev girtiyên nexweşên giran in, encama vê polîtîkaya kuştinê ye ku bi demê re belav dibe. Hinek girtî piştî ku serbest tên berdan çend meh şûn ve dimirin û hinek ji hene çend roj şûn ve dimirin. Em bûn şahid ku hinek girtî bi tabûtê tahliye bûn. Hinek girtî dema dibirin nexweşxaneyê tahliye bûn û hinekan jî li nexweşxaneyê jiyana xwe ji dest dan.”
Yazmacî diyar kir ku li dijî gotina wezaretê ya bi ecele xwe miriye ji sedî 62 mirinan bi guman in û wiha got: “Li gorî daneyan her roj herî kêm kesek di girtîgehan de dimire. Li gorî tespîtên me ji tîrmeha 2023’an dehat meha çileyê 15 girtiyan jiyana xwe ji dest dane.”
 
Yazmaci da zanîn ku dewlet car bi car rewşa girtiyên nexweş dike mijara bazarê û got, “Nabe ku jiyana mirovan bibe mijara bazarê. Abdullah Ocalan di pevajoya salên 2013-2015 de gotibû dewlet dikare tahliyeyan bi destpêkirin û piştre hevdîtina bidomîne. Lê dewletê soza xwe bi cih neanî.” 
 
MA / Omer Gungor
 

Sernavên din

18:27 Li Amedê li dijî tiryakê meş
16:19 Jinên Elewî ji bo aştiyê civiyan
15:43 Mexdûrên KHK’ê: Em ê li dijî şer aştiyê biparêzin
15:17 Tedawiyê nexweşên pençeşêr yên Can û Tat tê astengkirin
15:07 Îmamoglû der barê serdana DEM Partiyê de daxuyanî da: Divê li Meclisê komîsyon bê avakirin
14:58 Li Çiyayê Cûdî şewat derket
14:35 Dayikên Şemiyê, aqûbeta Mûstafa Saygi pirsin
14:34 Xizmên Windayan: Bila polîtîkaya bêcezahiştinê bi dawî bibe
13:12 Li Meletiyê erdhej çêbû
12:54 Ayşe Gokkan: Yekitî dermanê civakê ye
Kongra Star: Dermanê êşa sedsalê yekitiya neteweyî ye
12:39 Silavek bo banga ‘Civaka demokratîk’: Strana Mizgîn
12:34 Dayika Eren Bulbul: Bila dayikên din zarokên xwe winda nekin
Dayika Ûgûr Kaymaz: Em edalet û wekheviyê dixwazin, ne rondikên çavan
11:48 Komexebata ‘Li Kurdistanê 100 sal: Heqîqet Edalet û Aştî’
11:36 Tehliyeya Nûrcan Aslan hat taloqkirin
11:36 Êrişên Îsraîl-Îranê yên li heberî hev berdewam in
10:51 Civîna YE-Îranê: Hevdîtina Cenevreyê bê encam ma
10:20 Îdîaya xwekuştinê ya di bin çavdêriya leşkerî de: 6 sal in li kujerê hevserê xwe digere
10:16 2’yemîn Rojên Şanoya Zarokan a Gerok bi dîmenên rengîn ve dest pê kir
10:15 Ji ber şer buhayê petrolê zêde bû
10:14 Li Amedê 3'emîn Konferansa Jinan destpê kir
09:35 Tehliyeya girtiyê ku piştgirî da banga Abdullah Ocalan hat taloqkirin
09:18 Titûnciyên Bedlîsê li dijî qeyran û qedexeyan têdikoşin
09:00 Kaniya Çirê tê tunekirin
09:00 Girtiyê ji sedî 76 astengdar e terkî mirinê hiştin
09:00 Serokê Baroya Amedê: Em hewl didin pêvajo pêşve biçe
09:00 ROJEVA 21'Ê HEZÎRANA 2025'AN
20/06/2025
16:41 Rehan Bayik hate definkirin
15:40 Li Mêrdînê şewat derket
15:34 Doza kesên tev li merasîma cenazeyê Aysel Doganê bûn hate taloqkirin
15:33 Li Licê li dijî mirinên biguman ên jin û zarokan meş hat lidarxistin
15:04 Malbatan ji bo hevdîtina li Îmraliyê serlêdan kir
14:55 Baroya Amedê: Divê mafên penaberan nebin mijara bazariyê
14:39 Gora Revan Zana Bariştiran cara 4'emîn hate texrîbkirin
14:11 Hewldana Ji Bo Aştiya Civakî dê Konferansa ‘Rêya diçe aştiyê' li dar bixe
14:02 Tirkiyeyê gundên Dihokê bombebaran kir
14:01 Kesên di karesata şewatê de jiyana xwe ji dest dabûn hatin bibîranîn
13:47 MKG: Bila rojnameger Sevda Erkilinç were berdan
13:25 Ji welatiyên Amedê hişyariya pêvajoyê: Ger gav neyê avêtin dê şerê Îsraîl-Îran li vir belav bibe
12:47 Înîsiyatîfa Yekitiya Demokratîk ji bo rakirina dorpêça li ser Mexmûrê bang kir
12:39 Ji OHD'ê rapora li ser girtîgehên Antalyayê: Mafê tedawiyê tê astengkirin
12:38 Ji bo kurê xwe yê di greva birçîbûnê de banga hestiyariyê kir
12:33 Rojnameger Amed Dîcle: Jehrkuja netewe dewleta yekperest, neteweya demokratîk e
11:40 Wezîrên 4 welatan dê bi rojeva şerê Îsraîl-Îranê bicivin
11:31 Platforma Yekitiya Jinên Kurd dê li Amedê konferansê li dar bixe
11:28 Li Wanê jin li dijî tundiyê bi hev re têdikoşin
10:59 Dayika hevjîn û kurê xwe di şer de winda kirî: Me ev bedel ji bo azadiyê da û divê gav bên avêtin
10:45 Ji ber endamtiya rêxistineke fesixkirî ceza dan siyasetmedar
09:56 Şewata li Keleha Mêrdînê derketî hate vemirandin
09:52 Li girtiyê destekî wî tune ye 11 roj cezayê hucreyê hate birîn
09:33 Li Şirnexê li dijî zarokan tacîza zayendî: Faîl hate tehliyekirin
09:20 Dayikên Aştiyê: Divê dewlet tavilê gav biavêje
09:00 35 sal in li Elbakê hêştiran xwedî dike
09:00 ROJEVA 20’Ê HEZÎRANA 2025’AN
19/06/2025
16:55 DEM Partiyê li pêşiya Sîlîvriyê daxuyanî da: Daxwaza hemû hevalan aştî bû
16:19 Dayika Cemîl Bayik wefat kir
15:52 Dayika Aştiyê Latîfe Dag wefat kir
15:09 Selman Gunbat ê HDP’î hate tehliyekirin
14:58 Di doza rojnameger Şahîn de dê mutalaa bê amadekirin
14:33 Hevserokê Konseya Bajêr a Wanê Dogan tehliye bû
14:32 Li Colemêrgê ji bo girtiyê nexweş Giyasettîn Sevmîş daxuyanî hat dayin
14:21 Şerê Îsraîl-Îranê di roja 7’an de ye: Nexweşxane hedef hate girtin
13:52 Husunbeyî: Li dijî şerê li Rojhilata Navîn aştiya navxweyî girîng e
13:35 Zaroka 9 salî ya li Erxeniyê winda bûbû mirî hate dîtin
13:32 Nobeta li dijî tiryakê: Werin em ciwanên xwe xilas bikin
13:29 MKG dê ji bo piştevaniyê daxuyaniyê bide
12:20 Walîtî bibiryar e ku Qeşayiyên Cîloyê tune bike!
11:49 Ji ÎHD'ê hevdîtina 'Rêya diçe aştiyê': Dê malbatên leşker û PKK’îyan bînin ba hev
11:40 Ji baroyên Kurdistanê ji bo çareseriyê 17 pêşniyar
11:36 Ayşegul Dogan: Pêşnûmeya me ya bo komîsyonê amade ye
10:56 Şandeya DEM Partiyê çû serdana girtiyên siyasî yên li Sîlîvriyê
10:50 Girtî Oguzsoy: Kesên weke parêzer hatin danasîn gef xwarin, gardiyanan em derb kirin
10:34 Çetîn Arkaş ê ku 6 caran rapora ‘başhaliyê’ wergirtibû dîsa tehliyeya wî hate astengkirin
10:08 Rêveberê PJAK’ê Mûînî: Divê hêzên Kurd bi hev re tevbigerin
10:03 Bavê Guney Dogan ê di Komkujiya Garê de wefat kir: Xeyala wan aştî bû
09:47 Marija Arsenkova: Ocalan û PKK’ê tişta rast kir û niha dora Tirkiyeyê ye
09:41 Serokê Giştî yê EMEP’ê Aslan: Hewcehî bi têkoşîneke yekbûyî heye
09:19 Akademîsyen Berwarî: Heke Îran demokratîk nebe dê sedsala pêşiya me winda bike
09:00 ROJEVA 19’Ê HEZÎRANA 2025’AN
18/06/2025
16:40 Daxwaza girtina kesê tacîza zayendî li zaroka xwe kiribû hate redkirin
16:30 Serokên baroyan çûn serdana koma AKP’ê
16:06 Zarokê ku ceyranê girtî jiyana xwe ji dest da
16:04 Şandeya DEM Partiyê çû serdana MUSÎAD’ê
15:54 Ji bo rojnameger Bîlen biryara beraetê hat dayin
15:20 Hevserokên Giştî yên DEM Partiyê bi çapemeniya navneteweyî re civiyan
15:18 Erdogan banga berpirsyartiyê li partiyên siyasî kir
14:56 KJAR’ê banga avakirina komîte û saziyan kir
14:44 Hamaney: Em ê bi tu awayî teslîm nebin
14:34 Hevjîna girtiyê nexweş Çam: Biryar hewldana cînayetê ye
14:33 Serokên baroyan bi Partiya Yenî Yolê re civiyan
13:58 Rojnameger Moskofian: Netenyahu dixwaze hukmê li Rojhilata Navîn bike
13:32 ‘Paradîgmaya Ocalan dikare xwîna li Rojhilata Navîn rawestîne’
13:24 Kurê Eyşe Şanê: Dayika min êdî emanetî gelê Kurd e
13:09 Serokên 16 baroyan bi Partiya Îyiyê re hevdîtin kir
12:25 Nivîskar Aktaş: Pêdivî bi feraseteke nû heye ku Ocalan destnîşan dike
11:26 Ji Abdullah Ocalan pêşniyarên çareseriyê yên ji bo şerê Îsraîl-Îranê
11:14 Li Bedlîsê di bin nave ‘ewlehiyê’ de bi hezaran hektarên daristanan ji reh ve tên jêkirin
10:35 Li Deriyê Sînor ê Kapikoyê yê Wanê qelebalixiyeke zêde heye
10:23 Cenazeyê Eyşe Şanê hate definkirin: Êdî di hembêza welatê xwe de ye
10:22 Li bajarên Serhedê dema mîhrîcanan
10:08 Êrişên Îsraîl û Îranê yên li dijî hev didomin