STENBOL - Li gorî “Rapora Şopandina Grevên Birçîbûnê” ya Şaxa OHD’a Stenbolê; girtiyên ketin greva birçîbûnê rastî muameleya xerab û gefan hatin, cezayên disiplînê lê hatin birîn û pirtûk û lênûsên wan hatin desteserkirin. 

 

Komîsyona Girtîgehan a Şaxa Komeleya Hiqûqnasên ji bo Azadiyê (OHD) a Stenbolê “Rapora Şopandina Grevên Birçîbûnê” ku piştî serdana girtîgehên li Herêma Marmarayê amade kiriye, bi daxuyaniyekê bi raya giştî re parve kir. Daxuyanî li avahiya komeleyê hate dayîn. Rapor, ji hêla endama Komîsyonê Eda Onal ve hate xwendin. Di daxuyaniyê de pankarta “Tecrîd sûcê li dijî mirovahiyê ye” hate vekirin. Hevseroka Komeleya Piştevaniya bi Malbatên Girtî û Hikûmxwaran re ya Marmarayê (MATUHAYDER) Dîlek Sonmez jî tev li daxuyaniyê bû. 

 

Endama Komîsyonê Eda Onal diyar kir ku ew çûne serdana girtîgehan û wiha got ku daxwaza girtiyan ew e ku tecrîda li ser Rêberê PKK’ê Abdullah Ocalan bê rakirin, bikare mîna her girtiyekî bi malbat û parêzerên xwe re hevdîtinê bike û destûr bê dayîn ku bikare mafên xwe bi kar bîne. 

 

Bi domdarî Onal anî ziman ku girtiyan xwestine ku tecrîd û muameleya xerab a li girtîgehan bi dawî bibe û pirsgirêka kurd bi rêyên demokratîk were çareserkirin. 

 

Onal, da zanîn ku grevên birçîbûnê yên li 14 Herêma Marmarayê berdewam in û ev agahî parve kir: 

 

“Girtîgeha Tîpa F a bi Ewlekariya Bilind a Edîrneyê: Li girtîgehê bi giştî di navbera 30-35 girtî hene û hat diyarkirin ku dê 10 girtî bi awayekî dorveger bikevin greva birçîbûnê. Hat destnîşankirin ku her roj bi awayeke birêkûpêk rêveberiya girtîgehê tansiyon û nebza girtiyên ketine greva birçîbûnê kontrol dike. Her wiha hat gotin ku îdareya girtîgehê vîtamîn û îaşeyan dide. Girtiyên ku greva wan bi dawî bûn gotin ku bernameyeke taybet a diyetê nehatine cîbicîkirin. 

 

Girtîgeha Hejmar 1 a bi Tîpa F a bi Ewlekariya Bilind a Tekîrdagê: Hat ragihandin ku 4 girtî bi awayekî dorveger ketine greva birçîbûnê ya ji bo 10 rojan. Hat gotin ku derheqê girtiyên ketine greva birçîbûnê lêpirsîna disiplînê hatiye vekirin û ceza lê hatiye birîn ku mehekê tev li çalakiyan nebin. Her wiha hat gotin ku di nava girtiyên ketine greva birçîbûnê de yên di demên berê de ketine çalakiyên grevê yên domdirêj jî hene. Hat destnîşankirin ku îdareya girtîgehê vîtamîn û îaşeyan dide, di dawiya grevê de jî rojekê lapa daye û piştre jî veguherîne xwarinên asayî yên rojane. 

 

‘JI HINEK ÇALAKIYAN BÊPAR HATIN HIŞTIN’

 

Girtîgeha Hejmar 2 ya bi Tîpa F’yê ya bi Ewlekariya Bilind a Tekîrdagê: Li girtîgehê bi giştî 80 girtî dimînin û 4 girtî bi awayeke dorveger dikevin greva birçîbûnê ya 10 rojan didome. Ji 7’ê kanûnê ve jî her 10 rojan carekê komeke ji 3 kesan pêk tê tev li çalakiyê dibin. Hat ragihandin ku rêveberiya girtîgehê li girtiyên ketine greva birçîbûnê ji bo mehekê cezayê ku nekarin tev li hinek çalakiyên civakî bibin birî. Her wiha cezayên disiplînê lê hatiye birîn. Di nava girtiyên ketine greva birçîbûnê, yên di demên berê de tev li grevên birçîbûnê yên domdirêj bûne jî hene. Hat gotin ku rêveberiya girtîgehê vîtamîn û îaşeyan dide û roja piştî grevê jî xwarina diyetê nade. 

 

‘LI FIRNÊ BOREKÊN GERM HENE’

 

Girtîgeha Hejmar 2 ya bi Tîpa L’yê ya Marmarayê: Li vê girtîgehê 8 girtî hene û her 4 girtî 15 rojan carekê dikevin greva birçîbûnê. Hat diyarkirin ku memûrekê girtîgehê bi gotina ‘li firneyê borekên germ hene’ tundiya psîkolojîk li girtiyên di greva birçîbûnê de kiriye. Di nava girtiyên ketine greva birçîbûnê yan jî dê bikevin grevê de yên di demên berê de ketine greva birçîbûnê ya domdirêj jî hene. Hat ragihandin ku girtiyan dibin revîrê û cem psîkolog, şekir û tiştên din tên kontrolkirin, vîtamîn û îaşeyên din tên dayîn lê dema girtî daxwaznameyê dinivîsin tên dayîn û ji bo girtiyên çalakiya xwe xelas dikin jî xwarinên li gorî diyetê nayên dayîn. 

 

MUAMELEYA XERAB A LI DIJÎ GIRTIYÊN GREVA BIRÇÎBÛNÊ 

 

Girtîgeha Hejmar 3 ya bi Tîpa L’yê ya Marmarayê: Li girtîgehê 11 girtî hene. Her 7 rojan carekê komeke girtiyan a ji 2 kesan pêk tê dikeve çalakiya greva birçîbûnê. Hat ragihandin ku piştî destpêkirina greva birçîbûnê, rêveberiya girtîgehê li dijî girtiyan dest bi muameleya xerab û gefan kiriye. Girtiyan hefteyek berê ragihandin ku girtiyên dikevin greva birçîbûnê li hucreyên yekkesî yên ji hev dûr tên ragirtin. 

 

Girtîgeha Hejmar 5 a bi Tîpa L’yê ya Marmarayê: Li vê girtîgehê bi giştî 66 girtî tên ragirtin. Li her odeyê greva birçîbûnê bi komên 2 kesan pêk tê ji bo 10 rojan tê domandin. Hat diyarkirin ku li girtiyên ketine greva birçîbûnê ji bo mehekê cezayê bêparhiştina ji çalakiyên civakî hatiye birîn. Hat ragihandin ku girtiyan her roj dibin revîrê û tansiyon, şekir, kîlo û hwd. tên kontrolkirin û rastî tu muameleyên xerab nehatine. Hat destnîşankirin ku rêveberiya girtîgehê vîtamîn û îaşeyan dide lê piştî grevê xwarina diyetê nade girtiyan. 

 

Girtîgeha Mamarayê: Li girtîgehê 21 girtî tên ragirtin û hat diyarkirin ku dê 9 girtî bikevin greva birçîbûnê û her carê tenê dê yek girtî bikeve grevê. 

 

CEZAYÊN DISIPLÎNÊ HATIN BIRÎN

 

Girtîgeha Jinan a Bakirkoyê: Li girtîgehê 27 girtî tên ragirtin. Hat diyarkirin ku her 10 rojan carekê dê komên ji 9-10 kesan pêk tên bikevin greva birçîbûnê. Hat destnîşankirin ku piştî ji rêveberiya girtîgehê re hate gotin ku dê grev dest pê bike, rêveberiya girtîgehê dest bi cezayên disiplînê kiriye. Di roja 5’emîn a greva birçîbûnê de 50 gramên xwê, 100 gramên şekirê, kîloyeke lîmonê û vîtamîna B12 hate dayîn. Ji bo girtiyên çalakiya xwe bi dawî dikin jî di roja ewil de şorbeya kartolan, gulol hatin dayîn lê piştre nehat dayîn. 

 

CEZAYÊ QEDEXEYA TEVLIBÛNA ÇALAKIYAN 

 

Girtîgeha Maltepeyê: Li girtîgehê bi giştî 22 kes dimînin. Hat ragihandin ku 9 kesan dest bi çalakiya greva birçîbûnê ya ji bo 10 rojan kiriye. Hat destnîşankirin ku li girtiyên ketine greva birçîbûnê ji bo mehekê cezayê qedexeya tevlibûna çalakiyan hatiye birîn. Sê kesên di demên berê de tev li çalakiyên greva birçîbûnê yên domdirêj bûne jî hene. Vîtamîn û îaşeyan didin girtiyên ketine greva birçîbûnê. Piştî çalakiyê jî xwarina diyetê nadin girtiyan.”

 

LÊGERÎN ZÊDEKIRIN, PIRTÛK Û LÊNÛSK HATIN DESTESERKIRIN 

 

Girtîgeha Tîpa F a Hejmara 1’an a Kandirayê: Hate ragihandin ku li girtîgehê 63 girtî hene, 8 girtiyên jin 16 girtiyên zilam bi awayekî bidem û bidorveger tev li çalakiya greva birçîbûnê dibin. Hate ragihandin ku piştî greva birçîbûnê lêgerîn hatine zêdekirin, tiştên weke pirtûk û lênûskan hatine desteserkirin, li dijî kesên tev li greva birçîbûnê bûne lêpirsînên dîsiplînê hatine vekirin, ji aliyê rêveberiyê ve tiştên weke lîmon, şekir û xwê tên dayîn lê ji ber çalakî dem kurt e, daxwaza vîtamînan nehatiye kirin. 

 

Girtîgeha Tîpa F a Hejmara 2 ya Kandirayê: Hate ragihandin ku li girtîgehê 32 girtî hene, 10 girtî tev li çalakiya greva birçîbûnê dibin, kesek bidorveger 10 rojan tev li grevê dibe. Girtiyan ragihandin ku derbarê kesên tev li greva birçîbûnê dibin de lêpirsînên dîsiplînê hatine destpêkirin, li odeyan lêgerîn hatine zêdekirin, rojê du caran lêgerîn tên kirin. Di nava kesên ketine an jî dê bikevin çalakiya greva birçîbûnê de 15 girtiyên beriya niha demekî dirêj ketine çalakiya greva birçîbûnê hene. Girtiyan hefteyê 3 caran dibin revîrê û tansiyon û şekira wan tê pîvan, ji aliyê rêveberiyê ve tiştên weke lîmon, xwê û şekirê tên dayîn lê ji ber çalakî dem kurt e, daxwaza vîtamîna B1’ê nehatiye kirin, rêveberiyê xwe bi xwe jî nedaye wan û piştî grevê xwarina diyetê nayê dayîn. 

 

DEMA CIHÊ HEWADARIYÊ DAXISTIN SAETEKÊ 

 

Girtîgeha Tîpa F a Ewlehiya Bilind a Bolûyê: Hate ragihandin ku li girtîgehê nêzî 130 girtî hene, girtî ji bo 5 rojan bi komên ji 3 kesan pêk tên dest bi çalakiya greva birçîbûnê ya bidem û bidorveger kirine. Hate ragihandin ku bi ser odeya koma ewil dest bi greva birçîbûnê kiriye de girtine, lêgerîn hatiye kirin, hemû tiştên weke nivîs, kovar, pirtûk, name, dokumanên nivîskî û tiştên şexsî haitne desteserkirin, dema cihê hewadariyê yê kesên cezayê hefsê yê muebbeda girankirî wergirtine, ji 4 saetan daxistine saetekê. Hate diyarkirin ku gardiyanan di dema lêgerînê de ji bo malzemeyên xwarinê yên li odeyê bi gotina ‘hûn di greva birçîbûnê de van dixwin ne wisa’ girtî tawanbar kirine, têklidarî her girtiyê ketiye greva birçîbûnê lêpirsîna dîsiplînê hatiye destpêkirin, tiştên weke xwê, lîmon, şekir û avê didin girtiyan lê vîtamîn nedane girtiyên di greva birçîbûnê de. Hate ragihandin ku tevî girtiyekî dest bi çalakiya greva birçîbûnê kir roja ewil daxwaza vîtamînê kir jî roja 5’an vîtamîn dane wî girtiyên ji ber çalakiya greva birçîbûnê ya bidorveger, çalakiyê dewr dikin tevî ji bo xwarina diyetê daxwaznameyan didin rêveberiya girtîgehê jî ev daxwaza wan nayê pêşwazîkirin.”

 

‘DIVÊ TECRÎD WERE BIDAWÎKIRIN’ 

 

Onal a ev agahî parve kirin, destnîşan kir ku divê di çarçoveya maf û azadiya bingehîn de ku ji aliyê qanûn, destûra bingehîn û peymanên navnetewî ku Tirkiye alîgira wan e hatiye ewlekirin, polîtîkayên tecrîdê bên bidawîkirin û xwest ku Abdullah Ocalan bi malbat û parêzerên xwe re hevdîtinê bike. 

 

Onal, wiha dirêjî da axaftina xwe: “Li gorî daxuyaniyên Buroya Hiqûqê ya Sedsalê birêz Abdullah Ocalan ji 25’ê adara 2011’an ve nikare bi malbat û parêzerên xwe re hevdîtinê bike. Ev rewşa tecrîda mutleq li dijî mewzûatên hiqûqa navîn e û li gorî biryarên Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê (DMME) binpêkirina qedexeya îşkence û mûameleya nebaş e. Di nava girtiyên ketine greva birçîbûnê de girtiyên ku beriya niha demekî dirêj ketina çalakiya greva birçîbûne hene. Dema şertên girtîgehê jî li ber çavan hatin girtin, greva heyî ji bo tenduristiya girtiyan xetere ye. Ji ber vê yekê bêyî ku zêdetir girtî rastî binpêkirinên mafan neyên , ji bo tu binpêkirinên mafê jiyanê çênebin greva birçîbûnê were bidawîkirin, divê tecrîda mutleq a li dijî Abdullah Ocalan were bidawîkirin.”

 

SONMEZ: DAXWAZA MALBATAN, DAXWAZA GIRTIYAN E

 

Hevseroka Marmara TUHAY-DER’ê Dîlek Sonmez jî di axaftina xwe de bal kişand ser Nobeta Edaletê ya weke malbatên girtiyan didomînin û wiha got: “Daxwazên malbatan, daxwazên girtiyan e. Ev nobet ji bo tecrîda li ser birêz Ocalan were rakirin hatiye destpêkirin. Ji vir weke komele bangeke me heye. Divê Nobetên Edaletê yên hatine destpêkirin hemû civak xwedî lê derkeve. Bi xwedîderketinê em dikarin tecrîdê bişikînin.”