CENEVRE - Cîgirê Seroka PEN'a Navneteweyî Eugene Schoulgin, rewşa rêveberiya Tirkiye nixand û diyar kir ku pergala Tirkiye "Dîktatoriya demokratîk" e. Nivîskar û rojnameger Guillaume Perrier jî helwesta Ewropa rexne kir û got: "Ewropa ji bo çend hezar penaberan venehewîne, dibe ku rastî koçberiyek mezin a penaberên Tirkiye bê. 

 

Bi organîzasyona Rêxistina Efoya Navneteweyî û Rêxistina Civakî ya Sivîl Hyestart ku di qada azadiya ramanê û hunerê de li salona Cenevre Rue Jean-F. ya Şanoyê, konferansa bi navê “Li dijî Sansurê Huner, Rojname û Pirtûk" ya azadiya raman û çapemeniya li Tirkiye niqaş dike hat li dar xistin. Di konferansê de nivîskar Asli Erdogan, weşanger û nivîskar Ragip Zarakolu, Serokê Şaxa Rojnamegerên Sînorneras (RSF) ê Swêdê Gerard Tschopp, Nivîskar û Cîgirê Serokê PEN'a Navneteweyî Eugene Schoulgin, rojnameger Guillaum Perrîer û Civaknas û Serokê Hyestratê Alain Navarra pêşkêşî kir. Rojnameger Therese Obrecht pêşkêşiya konferansê kir. Ewil nivîskar Aslı Erdogan, bal kişand ser dozên ku li wê hatine vekirin û zextçên serdema li ser rojnameya Ozgur Gundemê. 

 

‘LI TIRKIYE 7 HEZAR XWENDEKAR GIRTÎ YE'

 

Erdogan anî ziman  ku wezîrên di sala 2008’an de li ser heman maseyê rûdiniştin îro ew xistine lîsteya reş û wiha got: "Ev hemû rewşa Tirkiye pênase dike. Li Tirkiye 7 hezar xwendekar girtî ye. Li Tirkiye her kes mexdûr e. Rojnameger, xwendekar, akademîsyen, jin, zarok, sewal û hemû tişt di bin tundiyê de ne. Di serdema Almanya Nazî de kampên konsantrasyonê hebûn. Tirkiye dişibe vê yekê. Em behsa faşîzma Mussolini û Hitlerê dikin. Tişta îro li Tirkiye pêş dikeve ji wê demê ne cudatir e. Li Tirkiye nivîskar Ahmet Altan û Osman Kavala ji ber nivîsên xwe rastî cezayê heta heta hatin." 

 

‘BERÊ LEŞKERAN DARBE DIKIR NIHA YÊN SIYASÎ DARBEYÊ DIKIN'

 

Weşanger û Nivîskar Ragip Zarakolu jî anî ziman ku di serdema darbeya 1980'an de 600 hezar mirov hatin girtin, binçavkirin û kuştin û wiha got: “Wekî Şilî ber ku êdî cih tune mirovên digirin û binçav dikin di stadyuman de digirin. Îro li Tirkiye jî heman tişt heye. Heta niha darbeyên leşkerî dihatin kirin. Êdî darbeyên siyasî bi destê siyasetê tên kirin. Li Tirkiye komkujî ne tiştekî nû ye. Komkujiyên ewil li dijî ermeniyan pêk hat. Rewşenbir, nivîskar û rojnamegerên ermenî bi komî hatin girtin û hatin sirgûnkirin. Ev çanda binçavkirin, girtin, sirgûn û kuştinê piştre jî berdewamkir. Niha kurd jî di bin gefa komkujiyê de ne. Erdogan dest danî hemû sermaye û çapemeniyê. Rojnamegerên kurd her dem di bin zext û tundiyê de ne û tên girtin. Erdogan dest danî ser rojnameyan û rojnamegeran. Elewiyên ku di bin gefan de bûn qanala wan a TV  hat desteserkirin." 

 

'ERDOGAN JI SEDÎ 90 MEDYA LI TIRKIYE XISTIYE KONTROLÊ 

 

Serokê Şaxa RSF'ê yê Swêdê  Gerard Tschopp, jî bal kişand ser çapemeniya Tirkiye û wiha got: "Erdogan medya li Tirkiye ji sedî 90 xistiye bin kontola xwe. Li Tirkiye bi dehan rojnameger girtî ne." 

 

'DÎKTATORIYA DEMOKRATÎK' HEYE

 

Nivîskar û Cigirê PEN'a Navneteweyî Eugene Schoulgin jî diyar kir ku li Tirkiye rêveberiya Dîktatoriya demokratîk heye û wiha got: "Li Tirkiye rojnameger û nivîskarên hatine girtin hêj nayê zanîn ji kijan sûcî hatine girtin. Demek dirêj e nivîskar ûrojnameger girtî ne. Niha bêdengî heye. Ji ber ku yên dengê xwe bilind dikin nizanin dê çi bê serê wan. Li welatekî wisa jenerasyona winda bûye heye. "

 

'TÊKILIYÊN EWROPA YÊN BI TIRKIYE RE PIR DIRÛ NE' 

 

Serokê Hyestartê û civaknas Alain Navarra, jî helwesta ewropa rexne kir û wiha got: "Pîvan li Tirkiye ji aliyê kesên jor ve tê diyar kirin. Kesên jêr jî neçarî îteata van pîvanan tên hiştin. Têkiliyên Ewropa yên bi Tirkiye re jî pir dirû ne. Li Tirkiye darbe ne tiştekî nû ye. Her dem darbe hebûn."

 

‘DIVÊ MIROV JI MÊRAN RE VEBÊJE' 

 

Navarra bal kişand ser rojnameger û ressama kurd Zehra Dogan û wiha got: “Perspektifa ku bi rastî heyraniyê ava dike heye. Divê em çawa karibin bibin piştgiriya wan kesan niqaş bikin. Tevî her tiştî rojnamegerên li wir li ber xwe didin hene. Divê em xwe bigînin wan mirovan. Ji bo perwerde û çapemeniyê xebatên cuda dikare bên kirin. Aktîvîstên jin divê ji mêran re vebêjin û mêran veguherînin. 

 

‘ERDOGAN OPORTUNİST E’

 

Nivîskar û rojnameger Guillaume Perrier jî bal kişand ser helwesta Erdogan û wiha got: "Piştî Erdogan hat ser îktîdarê û şûnde her dem berjewendiyên xwe yên polîtîk esas girt. Gotinên wî û partîka wî li dijî hev in. Erdogan piştî hat ser îktîdarê 180 derece hat guhertin. Erdogan tam kesek oportunist e. Ewropa ji bo çend hezar penaberan venehewîne, dibe ku rastî koçberiyek mezin a penaberên Tirkiye bê. 

 

MA / Ruştu Demirkaya