Diyarbakır'ın Kulp ilçesi, 42 ton 745 kilogram yaş ipek böceği kozası üretimiyle 52 il arasında ilk sırada. Türkiye'deki koza üretiminin yüzde 40'ına sahip kentte, yetiştirici sayısı bu yıl 300 artarak bin kişiye yaklaştı. Özellikle kırsal mahallelerde ipek böceği üretimi yapan yurttaşlar, Kozabirlik'in kendilerinden düşük fiyatla alım yapmasına tepkili. 

 

ZOR VE ZAHMETLİ BİR İŞ 

 

Kente bağlı Yuvacak (Hêlin) kırsal mahallesindeki evinde ipek böceği yetiştiriciliği yapan Zübeyir Baran (68), yaptıkları işin zor ve zahmetli bir iş olduğuna dikkati çekti. 51 haneli mahalleyi ipek böcekliğiyle 12 yıl önce tanıştıran Baran, "Mayıs’ın ortasında başlayan üretim, Haziran sonuna kadar devam ediyor. İpek böceklerini kaldığımız evlerin odalarında 35 gün misafir ediyoruz. 35 günde ipek böceği, 4 evre geçiriyor. Birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü uyku evleri deniliyor. İpek böcekleri, bu süre zarfından sürekli olarak dut ağacının yaprakları ile besleniyor" sözleriyle yaşanan sürece değindi.

 

"Günde 3 defa dut yaprağı tüketmesi gereken ipek böceğine üreticiler, sürekli olarak dut yaprağı temin etmek zorunda olması işi zor ve zahmetli kılıyor" diyen Baran, “Dut ağaçlarından kestikleri dallardan yaprakları tek tek seçen üreticiler bu yaprakları ipek böceklerine veriyor. Her bir paket kozadan, bakım ve koşullara göre yaklaşık 30-40 kilogram arası yaş koza elde ediliyor" diye belirtti.

 

FİYAT OLDUKÇA DÜŞÜK

 

İlçe koza üretiminde birinci olmasına rağmen, ipekli dokumanın en çok geliştiği ve yapıldığı illerin Antalya ve Bursa olduğunu ifade eden Baran, "Üreticiler ve ilçe sakinleri, üretimi en çok Diyarbakır’da olan ipek böceği kozasının işlemesinin de artık burada olmasını istiyor. Üreticiler, ilçede üretilen ipeğin ham maddesinin işleyerek bunu markalaştırmak istiyor. İlçedeki ipek böceği üreticileri, genel olarak ürünlerini Kozabirlik'e satarak emeklerinin karşılığını almaya çalışıyor. Geçtiğimiz yıl kilosu 65 TL’ye satılan yaş ipek kozasının kilo fiyatının bu yıl 70 TL olması bekleniyor. Tekstil sektöründe sıkça kullanılan ipekten daha çok fular, şal, eşarp gibi aksesuarlar üretilerek yüksek fiyata alıcı bulurken, işin asıl zahmetini çeken biz üreticiler hammaddeyi oldukça düşük fiyata koza birliklerine satmaktan şikâyetçiyiz" sözleriyle emeklerinin karşılığını alamadıklarını ifade etti. 

 

DUT YAPRAĞI TOPLAMAK

 

Baran, kendilerine verilen ipek böceği larvalarının çok küçük olduğu için ilk 2 haftada dut yapraklarını ince ince doğrayıp günde 3 defa verdiklerini söyledi. Hızlı bir şekilde büyüyen ipek böceklerine daha sonra dut yaprağı yetiştirmekte zorlandıklarını kaydeden Baran, "Eşim ve çocuklarımla birlikte yaklaşık 35 gün boyunca dut ağacının yapraklarını toplayıp ipek böceklerini besliyoruz. Özellikle ipek böceği 3 ve 4'üncü uykusundan kalktığında dut yaprağı yetiştiremiyoruz. Bütün günümüz dut yaprağı toplamak ile geçiyor. Dut yaprağı kalmadığı için uzak yerlerden toplayıp getiriyoruz" şeklinde konuştu. 

 

EMEĞİN KARŞILIĞINI ALAMIYORLAR

 

İpek böceği kozası yetiştirmek için verdikleri yoğun emeğe rağmen kozanın ucuza satıldığını ifade eden diğer bir yetiştirici Murat Baran (22) ise, "Geçtiğimiz yıl ipek böceği kozasının kilosunu 65 TL'ye sattık. Ancak bunun kat be kat üstünde emek ve cefa çekiyoruz. Biz de verdiğimiz emeğin karşılığını almak istiyoruz. 12 yıldır bu işi yapıyorum. Daha öncede bu işi yapıyordum. Dedelerimizden bize kalan bir geçim kaynağı. Daha önce bırakmamızın sebebi aşırı bir şekilde emek sömürüsü olması. Şimdi tekrardan yapıyoruz çünkü başka çaremiz yok" diye konuştu. 

 

KOZADAN PAHALI ELBİSELER 

 

Afrika ülkelerindeki madenlerde az bir yevmiye karşılığında çalıştırılarak, emekleri sömürülen işçileri hatırlatan Baran, ipek böceği kozasından elde edilen pahalı elbiselere denk bir geliri alamadıklarından dert yandı. 

 

MA / Fethi Balaman