HABER MERKEZİ - Yaptığımız haberlerin kaynağını belirsizleştiren, yok sayan, kendisine aitmiş gibi gösterme alışkanlığı arttıkça sitemimiz de artıyor. “Yanlışlık, editöryal eksiklik, gözden kaçırma” diyen dostlarımıza soruyoruz: “Neden hep bizi buluyor?”
Sayısız gazete, dergi, radyo, televizyon, ajans ve internet sitesinin kapatıldığı, sansür ve oto sansürün hâkim kılındığı, yüzlerce gazetecinin ülkeyi terk ettiği ve 150’yi aşkın gazetecinin tutuklu olduğu bir süreçte geriye kalanlara eleştiride bulunmak zamansız bulunabilir.
Nitelik ve nicelik olarak zayıflamış, “haberi aktarma ve habere ulaşmanın” imkânsızlaştığı bir dönemde bir elin parmaklarını geçmeyen “alternatif/muhalif” medyayı eleştirmenin zamanı mı, diye de düşünülebilir.
Elbette alternatif ya da muhalif karakterde bir medyaya bugünkü atmosferde şiddetle muhtacız. Ancak geriye kalanların sorunlarını, yanlışlarını göstermeyi, sorumluluklarını hatırlatmayı ve hatalarının üstünü örtmeden eleştirmeyi mesleki tutarlılık olarak görüyorum.
Alternatif ya da muhalif medyanın yapısal sorunları (mali yetersizlik, devlet baskısı, geniş kitlelere ulaşamama, sürdürülebilir olmama, teknolojiye ulaşamama, vb.) bir yana, daha arızi ya da öznel sorunlarını (hazırcı, araştırma ve kafa yormadan uzak, zahmete katlanamayan, kes/kopyala/yapıştır’cı, vb…) tartışmak, hem bu sektörde çalışan emekçiler hem de iyi habere şiddetle muhtaç okurlar için elzem görünüyor.
‘CANIMIZI SIKAN’ BİR SORUN
Ancak bir Kürt medya çalışanı olarak asıl “canımı/canımızı acıtan” bir sorun var ki, yazmak ile yazmamak arasında çok uzun tartışma yürüttük/düşündük. Özellikle iliştirilmiş gazeteciliğin temsilcileri tarafından emeğimizin hiçleştirilmesini, yok sayılmayı, hatta “gazeteci değil terörist”, “terör press” söylemini hiç ciddiye almadan yolumuza devam ettik. Sorun şu ki, alternatif veya muhalif denilen (“emekten yana” söylemini kimseye kaptırmayan), çoğu da Kürt medyasıyla dostane ilişkilerde olan medyanın, Kürt gazetecilerinin emeğini sömürmesi, yok sayması… Bazen bizi sabır testinden geçiriyor…
'HATA, GÖZDEN KAÇIRMA, EDİTÖR EKSİKLİĞİ!'
Konuyu çok fazla uzatmaya niyetim yok, ancak çok zor koşullarda (Geçen yıl düzenlenen “Haber Nöbeti”ne katılan meslektaşlarım bu zorluklara kısmen tanık oldular. Kafamıza silah dayamaktan tutun da vatan hainliğinden yıllarca cezaevlerinde yatırılan arkadaşlarımız var. Bu yüzden zorlukları tek tek sıralama gereği duymuyorum) yaptığımız haberlerin kaynağını silikleştiren, belirsizleştiren, yok sayan davranışlar veya haberi kendisine aitmiş gibi gösterme alışkanlığı arttıkça üzüntü ve sitemimiz de o denli artıyor. Etik ve hakkaniyet ölçüleriyle bağdaşmayan bu “yanlış/hata/gözden kaçırma/editör eksikliği” bahaneleriyle geçiştirilen mesele, mesleğin geleceği açısından da tehlikeli.
KEŞKE İLK VE SON OLSA
Bahsetmeye çalıştığım konuyu öncelikle, 10 Kasım’da haber editörlüğünü yaptığım Mezopotamya Ajansı’nın (MA) servis ettiği “Savcı Tahir Elçi’yi ‘terör örgütü mensubu’ yaptı (Link)" haberi üzerinden detaylandırarak emeğimizin sömürüsü üzerine alternatif/muhalif medyaya bir eleştiride bulunmak istiyorum. Reklam almayı reddederek ayakta durmaya çalışan bir ajansın çalışanı olarak, elbette haberin amacına ulaşması için geniş kitlelerle buluşmasından memnuniyet duyuyoruz. Bilginin satılması ve haberin pazarlamasına karşı büyük zorluklar vererek yarattığımız değerin üzerinden “pirim/kariyer yapmayı” da demokratik kamuoyunun ve meslektaşlarımın takdirine bırakacağım.
Bu yazıyı yazmamı zorunlu kılan ve dostlarımızın “özür dileyerek” düzelttiği “hata” keşke ilk ve son olsaydı. Daha vahim olan şey ise, Tahir Elçi’nin “Terör örgütü üyesi” sayıldığı haberin kaynağı MA olmasına rağmen haberle uzaktan yakından ilgisi olmayan, servis dahi etmeyen Doğan Haber Ajansı’na (DHA) mal edilmesi. Burada “editöryal bir hata” gerekçesi de anlamsızlaşıyor.
TAHİR ELÇİ ÖRNEĞİ
“Savcı Tahir Elçi’yi ‘terör örgütü mensubu’ yaptı” başlığıyla servis ettiğimiz haber, alternatif ve/veya muhalif etiketli haber mecralarında, görebildiğim kadarıyla birçok gazete ve sitede yer buldu. Aşağıda, bu mecraların haberimizi nasıl sorunlu şekilde servis ettiklerini kolaylık olması açısından linkleriyle birlikte veriyorum.
MA’nın “Savcı Tahir Elçi’yi ‘terör örgütü mensubu’ yaptı” haberi; T24 (Aramamız üzerine düzeltti) http://t24.com.tr/haber/savci-tahir-elci-icin-teror-orgutu-mensubu-dedi,486989; Birgün Gazetesi https://www.birgun.net/haber-detay/savci-tahir-elci-icin-teror-orgutu-mensubu-dedi-189509.html; İleri Haber Portalı http://ilerihaber.org/icerik/savci-tahir-elci-icin-teror-orgutu-mensubu-dedi-78673.html kaynak olarak DHA’yı gösterdi. Diken.com.tr haber portalı http://www.diken.com.tr/savcilik-tahir-elciyi-terorist-ilan-etti/ kaynağı göstermeden; Çay yolu gibi onlarca yerel basın da https://www.cayyolu.com.tr/skandal-savci-tahir-elci-icin-039-teror-orgutu-mensubu-039-dedi/147889/ ya kendisinin haberi ya kaynağı belirsiz ya da DHA’ya dayandırdı. Bu konuda en titiz davranan, bizimle sürekli dayanışma içinde olan ve abonemiz Evrensel Gazetesi de bir süre haberi DHA’ya dayandırdı.
Yukarıdaki haber, başka mecralarda da bu yayın organlarının “hatalarıyla” iktisap edildi. Örnek: https://www.cayyolu.com.tr/skandal-savci-tahir-elci-icin-039-teror-orgutu-mensubu-039-dedi/147889/
BU BİR İSTİSNA MI?
Dostlarımızın “hata” ve “editöryal eksiklik” olarak adını koyduğu, Kürt basınına yönelik bu “yaklaşımın” bir istisna olmadığını yıllar içinde deneyimledik. Örneğin, Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile kapatılan Kürt haber ajanslarından DİHA ve dihaber’in yapmış olduğu haberler de benzer akıbetlere uğradı. Örneklerini çoğaltabileceğimiz bazı kanıtları yine linkleriyle aktaralım:
MA’nın 2 Kasım’da servis ettiği, “4 Kasım operasyonu: Baluken savcısıyla aynı cezaevinde!” haberi (http://www.mezopotamyaajansi.com/tum-haberler/content/view/4430), ajansın abonesi Artı Gerçek tarafından aynı gün kendi haberiymiş gibi kullandı: https://www.artigercek.com/baluken-fezlekesini-hazirlayan-savciyla-ayni-cezaevinde
MA’nın 1 Kasım’da servis ettiği “Kemal Kurkut’u öldüren polis hakkında tutuklama talebinde bulunuldu” haberi (http://www.mezopotamyaajansi.com/tum-haberler/content/view/4327) aynı gün Cumhuriyet Gazetesi’nde “Kemal Kurkut’u vurduğu iddia edilen polis hakkında tutuklama talebi” (Link) iç kısımda “MA’nın haberine göre” denilse de kaynak olarak “Yolculuk Gazetesi”ni göstermesi dikkat çekiyor.
MA’nın 31 Ekim’de servis ettiği “Barış Anneleri üyesi 60 yaşındaki Ormanlı tutuklandı” haberi (http://www.mezopotamyaajansi.com/search/content/view/4254?page=1&key=163b5162af167e1762aff1b5bb55100f) 1 Kasım’da Gazete Duvar tarafından “Basnews”e dayandırarak “Barış Annesi'ne 4 yıl 8 ay hapis cezası” https://www.gazeteduvar.com.tr/turkiye/2017/11/01/baris-anneleri-uyesine-4-yil-8-ay-hapis-cezasi/ verildi. Ancak haber (yazım hataları, dil, diziliş biçimi ve fotoğrafıyla) aynı gün Basnews’te “Barış Anneleri üyesine 4 yıl 8 ay hapis cezası” başlığıyla kaynağı belirsiz şekilde kullanıldı: http://www.basnews.com/index.php/tr/news/kurdistan/389518?highlight
MA’nın 25 Ekim’de “Süper Savcı; Mujica, Cemal Süreyya, Che ve Ahmet Arif’ten delil, Kürtçe alfabeden ‘eylem kodu’ çıkardı” başlığıyla verdiği haber (http://www.mezopotamyaajansi.com/search/content/view/3655?page=1&key=02b631fcd363020d62d63d4f3b538e78) bir gün sonra T24’te http://t24.com.tr/haber/che-guevaradan-cemal-sureyaya-siyasetci-ve-sairlerin-sozlerinden-iddianame-hazirladilar,474347 ajansın adı kullanılmadan sadece muhabirin ismiyle verdi. İtirazımız üzerine ajansın adı habere konuldu.
MA’ın 24 Ekim’de servis ettiği “Dev Maden-Sen Genel Başkanı: Kaçak meselesi hikaye” (http://www.mezopotamyaajansi.com/search/content/view/3512?page=1&key=48f601358e5aee1d43111746bd70bbc7) haber bir gün sonra T24 tarafından http://t24.com.tr/haber/sirnaktaki-ocaklarda-ozellestirmeden-sonra-200-olum-yasandi,473330 Evrensel Gazetesi’ne dayandırılarak verildi.
MA’nın 19 Ekim’de “Demirtaş'a 'katil' diyenlere ceza, AKP'lilere suç duyurusu” başlıklı haber (http://www.mezopotamyaajansi.com/search/content/view/3020?page=2&key=e5477267870aacc8390b494e481a8ea9?page=1&key=e5477267870aacc8390b494e481a8ea9) daha sonra birçok medya tarafından kullanıldı. Gazete Duvar, aynı gün “Demirtaş’a ‘katil’ diyen 4 kişiye hapis cezası” başlığıyla kullandığı https://www.gazeteduvar.com.tr/politika/2017/10/19/demirtasa-katil-diyen-4-kisiye-hapis-cezasi/ haber AA’nın tekzip metni sonrası https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2017/10/30/cevap-ve-duzeltme-metni/ yayımdan kaldırdı. MA olarak haberin doğruluğunu savunuyor ve sitemizde olduğu gibi duruyor.
MA’nın 18 Kasım’da “Bu mezarda yatan asker neden sessiz sedasız defnedildi?” haberi (http://www.mezopotamyaajansi.com/search/content/view/2890?page=1&key=bedce0acd8b8a15e31a5d986133ec628) aynı gün Aktif Haber Portalı tarafından http://aktifhaber.com/gundem/bu-mezarda-yatan-asker-neden-sessiz-sedasiz-defnedildi-h105936.html kaynak belirtmeden, kendisine aitmiş izlenimi vererek kullandı.
KHK ile kapatılan dihaber’in 22 Ağustos’ta servis ettiği “Ev baskınında hırsızlık yapan polis kameraya yakalandı” haberi (http://dihaber16.net/search/content/view/30398?page=1&key=fb56dccacfe2ff456a02d43d6c707fb7) bir gün sonra Cumhuriyet Gazetesi tarafından (Link) kendi haberiymiş gibi görüntünün üzerine “CumhuriyetTV” logosu kullanarak servis etti. Gazetenin internet sorumlusuyla yaptığımız görüşme üzerine haberde değişikliğe gidildi ancak görüntü logosuna dokunulmadı. Bu haberin kendisi Türkiye basınında yer bulmazken valilik ve emniyetin yaptığı, “Baskın sırasında para çalan polis için emniyetten açıklama” açıklama geniş yer buldu.
HATA HEP BİZİ Mİ BULUYOR?
Birçok basın kuruluşu, gazeteci bu konuda muzdarip, rahatsızlığını da zaman zaman çeşitli şekillerde dile getiriyor. Hatta ana akım, tekel medya grupları “telif” adıyla “yargı” yoluna başvuruyor. İlginç olan bir şey daha var ki, her ne sebepledir bilinmez, birçok haberimiz, abonelerimiz kullanıldıktan sonra kullanılıyor olması sadece bir tesadüf müdür? Niyet okumak veya kimseyi itham altında bırakmak istemiyorum, ancak sahada birlikte çalıştığımız meslektaşlarımız tarafından aktarılan gerekçeler şöyle: Haberin kaynağı ve güvenirliği konusunda Kürt basınına güvenmeme, Kürt basınını kaynak göstermekten imtina etme, Kürt basınını devletin gözüyle ‘bölücü/terörist’ görme/değerlendirme, Kürt basının yaptığı iyi işleri kabullenememe, küçük görme, yok sayma, taşra muamelesi yapma, dilini politize görme, haber sorgusu üzerine kuşkulu yaklaşma, eleştiri sertliği, taraf olarak görme…
Sonuç itibariyle sürekli karşılaştığımız ve aramaktan utandığımız dostlarımızın “yanlışlık, hata, editöryal eksiklik, gözden kaçırma” gibi gerekçelerine karşı; “Neden hep bizi buluyor veya hep uyarmak zorunda kalıyoruz?” sorusuyla noktalayalım...
MA / Sedat Yılmaz