Asur Kralı Dehaq’a karşı Demirci Kawa önderliğinde başlatılan direnişin sembolü olan Newroz ateşi, bu yıl 2 bin 630’uncu kez tutuşturulacak. Newroz yüzyıllar boyunca doğanın uyanışının selamlandığı gün olarak farklı ritüellerle kutlandı. 1980’li yıllarla birlikte Mazlum Doğan’ın eylemiyle Kürt coğrafyasında zulme başkaldırının sembolü olarak yeniden anlam buldu. 1990’larda yasaklamalara rağmen sokaklara çıkan halk, katliamlardan geçirildi. Ancak her yıl Newrozlar biraz daha kitleselleşti. 2000’li yıllara gelindiğinde Newroz alanlarını milyonlar doldurdu.

 

Devletin tüm baskı ve şiddet politikaları sonuçsuz kalınca, Newrozu “Nevruzlaştırma” politikası devreye konuldu. “Resmi Nevruz” kutlamaları tertip edilmeye başlandı. Ancak halkın içselleştiremediği “Resmi Nevruz”lar devlet erkanının göstermelik ateşler üzerinden atlamalarından öteye geçemedi. 

 

DEVLETİN ‘NEVRUZ’UNA İLHAM BİR KİTAP!

 

1985’te Türk tarihçi Abdülkadir Çay “Nevruz/ Ergenekon Bayramı” isimli kitabında “Nevruz”un Orta Asya’dan geldiğini, cumhuriyet ile birlikte bayram olarak kutlandığını ileri sürdü. Çay, kitapta Mustafa Kemal Atatürk’ün 1925’te Ankara’da bir “Nevruz” kutlamasına katıldığını da iddia etmişti. Devlet de Çay’ın kitabından etkilenerek, genelge yayımladı. 216 sayfalık kitap yapılan bazı eklemelerle 555 sayfaya çıkarılarak dağıtımı yapıldı.

 

NEWROZ’A KARŞI ‘NEVRUZ’ GENELGESİ

 

Devlet 1991’de yayımladığı genelge ile bütün illerde “Nevruz, Türk Ergenekon Festivali” kutlanması talimatı verdi. Sonrasında ise “resmi Nevruz ateşleri” yakıldı. Sivil, asker bürokratlar, protokoller eşliğinde yaktıkları ufak ateşlerin üstünden atlayarak bayramı kutladı. Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ise “Nevruz”u bir adım daha ileri götürmek istedi. Bugüne kadar “Newroz”a karşı çıkan, katılanları “terörist” ilan eden MHP, TBMM’ye kanun teklifi vererek, “Nevruz”un resmi tatil ilan edilmesini istedi.

 

1995 yılında devlet daha önceki yıllara göre “Nevruz”u daha güçlü kutlamaya karar verdi. ''Nevruz Bayramı” adı altında düzenlenen resmi toplantılar öne çıktı. Toplantılara Azerbeycan, Kırgızistan ve Türkmenistan gibi Türki cumhuriyetlerden getirilen heyetler katıldı. 

 

ÜNİVERSİTELERE TALİMAT: NEVRUZ’A HAZIRLANIN

 

1996 yılında bu kez üniversite rektörlüklerine "Nevruz'a hazırlanın" genelgeleri gönderildi. Dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ve Başbakan Mesut Yılmaz'ın katıldığı kutlamalar düzenlendi. Yılmaz, Iğdır’da “Nevruz” kutlamalarına eşi Berna Yılmaz ile birlikte katıldı. Genelkurmay Başkanı İsmail Hakkı Karadayı, tüm askeri birliklere gönderdiği mesajla Türk Silahlı Kuvvetleri'nin (TSK) “Nevruz”unu kutladı. Ancak, Iğdır'da düzenlenen “2. Uluslararası Nevruz Şenliği” ve diğer tüm resmi kutlamalara devlet erkânı dışında katılan olmadı. “Gayrı resmi” Newroz kutlamaları ise polis engellemelerine rağmen, Diyarbakır, Malatya, Mersin, Batman, Adana, İstanbul, Ankara, İzmir, Balıkesir, Edirne ve daha birçok ilde alanlarda kutlandı. Yüzlerce kişi gözaltına alınırken, çok sayıda kişi de yaralandı. “Nevruz”a gidişlerin serbest olduğu 1996 yılında, Newroz’a gidenlerin sırtında kalaslar kırıldı.

 

1997 yılında Diyarbakır Valiliği günler öncesinde “Nevruz” hazırlıklarına başladı. Ancak bu yıl da bir değişiklik olmadı. “Nevruz”a katılım çok sınırlı olurken, Batıkent Meydanı’nda bir araya gelen halka polis müdahalede bulundu. Kültür Bakanlığı da “Nevruz” için Ankara Hipodromu’nda kutlama töreni düzenledi. Bu kutlamayı da devlet erkanı yalnız başına gerçekleştirdi.

 

MESUT YILMAZ’IN ‘NEVRUZ’ KUTLAMASI İPTAL

 

1998 yılında da “Nevruz” kutlamalarına devletin en üst düzey yetkilileri katılacaktı. Dönemin Başbakanı Mesut Yılmaz'ın Siirt'te yapılması planlanan “Nevruz” kutlamaları yağmur yağışı gerekçesiyle iptal edildi. Çeşitli kurumlar “Nevruz” kutlamalarını düzenledikleri etkinliklerle geçiştirdi. Newroz’u kutlamak için alanlara çıkanlar ise bir kez daha polis ile karşı karşıya geldi.

 

‘NEVRUZ’A DEĞİL NEWROZ’A KATILAN POLİSLER

 

2001 yılında da birçok merkezde halk Newroz kutlamaları gerçekleştirdi. Devletin “Resmi Nevruz”ları ise çok sönük geçti. Osmaniye’de gerçekleştirilen Newroz kutlamalarına alandaki bazı polisler de dahil oldu, halaya durduğu kameralara yansıdı.

 

Sonraki yıllarda da devlet halkın Newroz kutlamalarına karşı “Nevruz” kutlamalarını devam ettirdi. Sonraki yıllarda Cumhurbaşkanı Erdoğan da sık sık 21 Mart günleri farklı dillerde “Nevruz” mesajları yayınladı.

 

Bütün yasak ve engellemelere rağmen halk devlet erkanının katıldığı “Resmi Nevruz”a değil, tekerleklerin yakıldığı, siyah dumanların yükseldiği, gaz bombalarının havada uçuştuğu “Gayri resmi” Newroz’a katılarak halaya durdu. 2018 Newrozu’na da “Newroz direniştir faşizme karşı halkların baharıdır” sloganıyla milyonlar bir kez daha alanlara çıkarak taleplerini haykıracak. 

 

MA / Yasin Kobulan