İSTANBUL –  Seyit Rıza ve 6 arkadaşının idam edilmesine ilişkin İHD İstanbul Şubesi’nde düzenlenen söyleşide konuşan araştırmacı gazeteci Nevzat Onaran, “Dersim’e dair hazırlanan ve benim ulaşabildiğim 15 rapor arasında dikkat çeken şey 10 maddede Dersim’de ırkçılık icra edildiğidir” dedi.

 

İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şubesi, 15 Kasım 1937 tarihinde idam edilen Seyit Rıza ve 6 arkadaşına ilişkin söyleşi düzenledi. Şube binasında düzenlenen söyleşinin yapıldığı salona, “Dersim Soykırımı’nın 80. Yılı Ağzunikli Haydar Kang’ın Çığlığı” pankartı asıldı. Araştırmacı gazeteci Nevzat Onaran’ın konuşmacı olarak katıldığı söyleşiye çok sayıda dinleyici katıldı. Dersim Katliamı’nı soykırım olarak nitelendirmek gerektiğini vurgulayan Onaran, konuşmasında Osmanlı döneminde kayıtlarda yer alan Dersim raporlarından ve Ağzunik köyünde yaşayan Haydar Kang’ın yaşanan vahşeti gözler önüne sermek adına verdiği mücadeleden bahsetti.

 

'BASKI GÜCÜ KALICI KILINDI’

 

Dersim vilayetinin Osmanlı’nın hep gündeminde olduğunu hatırlatan Onaran, bu dönemde kendi okuduğu kadarıyla Dersimle ilgili 18 raporun olduğunu belirti. Cumhuriyet dönemine gelindiğinde ise 37 rapor arasında 15’inin içeriğine ulaşabildiğini kaydeden Onaran, 15 rapor arasında dikkat çeken 10 maddeye ilişkin şunları dile getirdi: “Cumhuriyet 1926’dan İsmet İnönü’nün Kürdistan raporlarının da yer aldığı raporlardan benim çıkardığım madde şunlar; ‘Silah toplamak, Dersim’i bastıracak gücü kalıcı kılmak, asimilasyon ile Kürtleri ve Zazaları asimile etmek ve Alevi Kızılbaşları Sünnileştirmek, Dersim ahalisini garba sürmek, Türkçeyi Kürtçe ve Zaza yerine ikame etmek, aşiret ve ağalık sistemine son vermek, muhacir yerleştirmek, Seyit Rıza’yı yola getirmek, ıslahatın kalıcı olması için askeri harekatı sürekli kılmak ve Dersim’de özel bir koloni sistemi kurmak. Bu 10 maddenin yer aldığı raporlarda da 1935’te bugünkü Tunceli vilayetinin kurulması gündeme getiriliyor. Bu vilayet kurulduktan sonra bu 10 maddede söylenenlerin ırkçı politikalarla icra edildiğine tanıklık ettik.”

 

15 Kasım 1938’de Seyit Rıza ve 6 arkadaşının da idam edildiğini hatırlatan Onaran, 6 Ağustos 1938 yılında yayınlanan bir kararnamede Dersim Soykırımı’nın kararlaştırıldığını da sözlerine ekledi.

 

‘13 BİN 160 DERSİMLİ ÖLDÜ’

 

1938 yılında Dersim’de resmi kayıtlara göre, 13 bin 160 Dersimlinin öldürüldüğünü ve buna karşılık 122 askerin öldüğü bilgisini de veren Onaran, o yıllarda İstanbul’a sürgün edilen Haydar Kang’ın Ağzanuk köyünden 170 kişinin öldürülüp, yakıldığını söylediğini aktardı. Öldürülenler arasında bulunan 22 kişinin Kang’ın ailesinden olduğunu da aktaran Onaran, yaşanan vahşete ses çıkarmak adına Kang’ın 1939 yılında iki dilekçeyle Cumhurbaşkanlığı’na başvuruda bulunduğunu ifade ederek, Kang’ın dönemin yetkililerine karşı hak arama ve hesap sorma mücadelesine dikkat çekti. 

 

‘KANG’IN TALEBİ BİZİM DE TALEBİMİZ’

 

Kang’ın ele geçmiş dilekçelerinden birinde geçen, "Devlete hiç itaatsizlik etmedik. Bizler de suçluysak bizi de öldürün" sözlerini hatırlatan Onaran, “Kang defalarca dilekçe yollamasına rağmen yetkililerden dönüş almaz. En son talebinde de belki de şuan bizim de talep ettiğimiz noktalara değinir. Yazdığı bir dilekçesinde Kang, ‘öldürme,  soykırım ve mezalim (zulüm yapma) komisyonu kurulsun ve bu suçlar araştırılsın’ der” sözleriyle Dersim Katliamı’na dair yaşananlara dikkat çekti. 

 

Onaran’ın konuşması ardından söyleşi soru cevap bölümü ile son buldu.