Berhema temenekî: Baweriyên Gelêrî

img

AMED – Pirtûka “Ji Binbîra Kurdan Baweriyên Gelêrî” ya berhevkar Nîhat Oner derket. Di pirtûkê de baweriyên gelêrî û baweriyên çîrokên xwe hene di rûpelên pirtûkê de cih digirin. Oner ji bo pirtûka xwe wiha dibêje: “Min temenek daye vê pirtûkê û wê ev temen hêj ji bo folklora kurdan bixebite.”

Pirtûkek din jî li pirtûkxaneyên kurdî zêde bû. Pirtûka “Ji Binbîra Kurdan Baweriyên Gelêrî” ya nivîskar ango berhavkarê kelepûra kurdî Nîhat Oner ji Weşanên Wardozê derçû. Berhevkar Oner li bajarên Agirî û Îdirê yên Herêma Serhedê geriyaye û hemû baweriyên gelêrî bi gotina wî ku dibêje “libo libo” tomar kiriye û nivîsandiye. Oner di pirtûka xwe de, ji baweriyên li ser cinan, baweriyên li ser mêvanan, baweriyên li ser xewnan, baweriyên li ser cejn û sersalan bigire heta gellek baweriyên ku çîrokên xwe hene, cih daye gelek baweriyan. Oner van hemû baweriyên gelêrî bi zimanê Herêma Serhedê yê xwerû nivîsandiye. 
 
Pirtûk ji 127 rûpelan pêk tê. Oner ferhenga peyvên ku li herêma Serhedê tên bikaranîn û di baweriyan de cih daye wan, li dawiya pirtûkê bar kiriye û ji bo fêrbûnê ji xwînerên xwe re bûye alîkar. Her çiqas Oner di naverokê de diyar nekiribe jî pirtûk wek du beş hatiye nivîsandin. Di beşa yekemîn de li gorî mijarê bi dehan bawerî bêyî ku gotox û cihê wan bê diyarkirin, hatine nivîsandin. Di beşa duyemîn de jî bawerî û çîrokên wan hatine nivîsandin û her wiha  gotox û cihê çîrokan jî hatiye diyarkirin.
 
Oner derbarê pirtûka xwe de ji Ajansa Mezopotamyayê (MA) re axivî. 
 
BAWERIYÊN TÊN GOTIN BALA WÎ KIŞANDINE 
 
Oner bi bîr xist ku malbata wî ji ber Serhildana Agiriyê ji gundê xwe (Hesexan-Îdir) hatiye derxistin û koçî cihek din kiriye. Oner anî ziman ku ew ji biçûkatiya xwe ve serhildanên kurdan meraq dike û wiha got: “Ez diçûme gundan, min bi şahid û zarokên wan re heypeyvîn çêdikirin. Lê mixabin ku êdî dereng e, li her gundî dîtina şahidan ne pêkan bû. Dema ku ez diçûm ciyan, min şahid nedîdatana min berhevkariya folklorê jî dikir. Baweriyên kurdan gelekî bala min dikişand. Gelek baweriyên balkêş hebûn ku mirov dizanibû ku ew ji kûrahiya dîrokê hatine îro. Bi qasî panzdeh sal berê min xwest ez baweriyên gundê xwe binivîsînim û ji windabûnê xelas bikim. Paşê min dît ku ez her roj di nava gel de rastî baweriyan têm, min got a herî baş ew e ku baweriyên hemû gundan tomar bikim. Di dawiya dawiyê de ev berhema kete arşîva miletê kurd.”
 
TEMENÊ XWE DAYE BERHEMÊ 
 
Oner da zanîn ku ev berhem berhema emrekî (temenekî) ye û wiha domand: “Mirov divê sebir bike. Hingê ku têlefona min a destan heye, min çiqas bawerî, efsane, mît bihîstine (mijarên pirtûkê ev in, di nava hev de ne), min tim nivîsîne. Ji bo berhemeke wiha, sebreke baş divê. Meriv nikare xebatên wiha di nava çend salan de bi dawî bike, dê di bîra te de be ku dema te yeka nû bihîst binivîsînî û tê sebir bikî.” 
 
‘BI PIRTÛKÊ JIYANA GUNDEWAR JÎ DIPARÊZ IM’ 
 
Oner destnîşan kir ku beşeke kurdan her çiqasî li bajaran bijî jî dev ji rihê gunditiyê bernade û ev tişt anî ziman: “Em milletekî gundî ne. Her çiqasî beşek li bajaran bijîn jî jiyana xwe ya gundan bi xwe re didin jiyandin. Ez bi xwe di zarokatiya xwe de ji gund derketime, lê her tim hewl didim ku jiyana xwe ya gundewar biparêzim. Bi ya min piraniya kurdan wisa ne; naxwazin têkevine qalibekî bajarî yê ji taybetmendiyên kurdayetiyê dûr. Ev berhema han jî çiqasî li gundan hatibe berhevkirin, ewqasî li bajaran jî hatiye berhevkirin. Mirov nikare bêje li gundan zêdetir hatiye berhevkirin. Herdu jî wek hev in.”  
 
‘HIN BAWERÎ JI MÎTOLOJIYÊ TÊN’ 
 
Oner anî ziman ku pirtûk li ser bawerî, efsane û mîtolojiya kurdan e û wiha pêde çû: “Mirov nikare van hersêkan ji hev veqetîne. Dema ku tu bêjî çiyayên Agirî wiha hatine afirandin, ev him dibe bawerî, him jî efsane. Çimkî di nava wê de qala afirandina tiştekî tê kirin. Afirandin hebe, ev efsaneye. Gel jî hişke hişk bawer dike ku ew çiya ye, wisa afiriye. Ev jî bawerî ye. Her wisa hin bawerî hene ku ji mîtolojiyê tên. Min li jorê jî got; nêzî şehsed baweriyî hene û keda bi hezaran însanan di nav de heye. Mirov nikare yek bi yek gotoxê hemû baweriyan binivîsîne. Lê efsane û çîrokên di dawiyê de ne wisa ne. Di çîrok, metelok, efsane, destan û stranan de tu mecbûrî gotox bêjî, lê di baweriyan de ne wisa ne. Tu bi giştî qala herêma berhevkirinê bikî, bes e.” 
 
‘EZ DIXWAZIM LI HEMÛ WELAT BIGERIM’ 
 
Oner diyar kir ku wî ji ber kêmderfetan xebata xwe bi herêma Agirî û Îdirê ve sînor kiriye û ev tişt anî ziman: “Ez li Agiriyê dijîm, nîvê malbata min jî li Îdirê ye. Jiyana min tim li van her du bajaran derbas bû. Ev xebata min jî, berhemeke ku emrek hildaye. Ya din; derfetê min tunebûn ku ez li bajarên Kurdistanê yên din jî bigerim û wan deran jî berhevkariyê bikim. Qe nebe bidime hemberî hev ka baweriyên kurdan yên herêmên cuda çiqasî dişibine hev? Xeyala min e ku ez li hemû beşên welat, di nava hemû kurdan de berhevkariyê bikim, lê derfet pêşiya xeyalan digirin. Lê me tiştek da destpêkirin, hêvî dikim ku ev berhemên bi vî rengî bibin sedem ku hin kes li herêmên xwe jî xebateke wiha pêk bînin.”
 
GELLEK XEBATÊN DIN DI DESTÊ WÎ DE HENE 
 
Oner da zanîn ku li ser Serhildana Agiriyê û kumkujiyên bi wê re têkildar (Geliyê Zîlan, Newala Çêleka, Kumkujiya Mamedka, Kumkujiya Axûriyê û hwd) gelek xebatên wî hene û ev tişt got: “Ez ê di siberojê de li ser van bixebitim. Wekî din li ser her gundên kurdan meselok hene. Min qada ku ez lê dijîm meselokên wiha berhev kirine. Niha wek dosya amade ye. Wekî din di destê min de gelek berhevkariyên folklorê yên ji gencineya (xezîne) çanda devkî ya kurdan a nehatine nivîsandin hene. Di hêla berhevakariyê de ez xwe sînor nakim. Çi bi kêrî kurdan, ziman û çanda kurdan were, ez wan berhev dikim.”
 
NÎHAT ONER KÎ YE?
 
Di sala 1985'an de li gundê Qaziyê yê Agirê ji dayik bûye. Bi salan li ser folklara kurdan dixebite û di vê mijarê de çend berhemên wî hene. Berhemên wî wiha ne; Mîrza Mihemed, Gurzek Çîrok Ji Herêma Serheda, Dendo.
 
MA / Bîlal Guldem – Kadrî Esen 
 
 

Sernavên din

20:01 Li Girtîgeha Bakirkoyê êrişî girtiyan hat kirin
17:26 DEM Partiyê lez da xebatên hilbijartinê
17:09 Zanayê bang li gelê Bedlîsê kir: Xwedî li sindoqên xwe derkevin
17:07 DEM Partî: Em Namzetê xwe yê Antalyayê venakişînin, deng ji DEM’ê re ne
17:00 Hatîmogûllari: Li şûna hûn ji bo şer derî bi derî bigerin, ji bo aştiyê li deriyê Îmraliyê bixin
16:45 Ji Nobeta Edaletê banga ‘Deriyên Îmraliyê vekin’ hate kirin
16:24 Temellî li Colemêrgê got: Dê îradeya we vê îktîdara faşîst hilweşîne
16:24 Girtina Hatîce Yildizê li ber Girtîgeha Bakirkoyê hate şermezarkirin
16:09 Heta ku bi Roboskê re hevrû nebin demokrasî ne pêkan e
16:08 'Em ê şaredariya Sêrtê ji qeyûmên dagirker rizgar bikin'
15:56 Eşira Meleyî piştgiriya xwe ya ji bo DEM Partiyê eşkere kir
15:45 Ji bo komkujiyên di meha adarê de banga hevrûbûnê hat kirin
15:36 Qeyûmê Êlihê ji bo namzetê AKP’ê bi 53 milyonan qolî amadekirin
15:29 Nivîskarê pontus Haralambîdîs wefat kir
15:28 Bakirhan: Gel dê xwedî li vîn û rûmeta xwe derkeve
15:06 Girtiyên siyasî ji 4 partî û Serokatiya Meclisê re name şandin
15:06 Li Amedê 15 xwendekarên paqijî pê dane kirin bi jehrê ketin
14:26 Dibistan di 1’ê nîsanê de dikevin betlaneyê
14:21 Bayindir li Bazîdê bang kir: Em di 1’ê nîsanê de serkeftina xwe pîroz bikin
13:55 Koordînasyona Şopandina Greva Birçîbûnê: Divê daxwazên girtiyan bên bicihanîn
13:44 Li Mûşê walî, qeymeqam û fermandar ji AKP'ê re xebata hilbijartinê dikin
12:58 DEM Partiyê li 3 navendan mitîng li dar xistin
12:37 Li Kutahya û Stenbolê û tundiya mêr
12:26 OHD’ê serî wezaretan da: Bila pêkanînên dibin sedema binpêkirina mafê tenduristiyê bi dawî bibin
11:53 Rapora cîsmên teqîyayî: Malbata Dayan hat mexdûrkirin
11:52 Parêzerên Abdullah Ocalan ji bo hevdîtinê dîsa serlêdan kirin
11:25 Ertak: Em ê li Şirnexê bi ruhê 2004’an biçin ser sindoqan
11:19 Bi hinceta îşareta serkeftinê peywîra wî ya hilbijartinê betal bû
11:02 Karkerên Agrobayê destkeftiya xwe ya ewil bi dest xist
10:57 Tiştên ku ji kantînê bi pereyên xwe kirîne hatine desteserkirin
10:33 Ji bo piştgiriya bi DEM Partiyê re li Şemrexê meş hat lidarxistin
10:22 Parêzerê Abdullah Ocalan: CPT ji saziyeke ku baweriyê dide derketî ye
09:43 DEM Partî ji bo Cîhanbeyliyê serferber bûye
09:07 Ebex wê hesabê 2019'an bipirse: Em ê bi DEM Partiyê re xwe bi rê ve bibin
09:06 DEM dê li Xinûsê bibe warê çareseriyê
09:05 Greva birçîbûnê ya bi daxwaza azadiya Abdullah Ocalan di roja 123’yan de didome
09:04 Ji rojnameger Silêman Ehmed 156 roj nin agahî nayên girtin
09:03 Wêranşar li gel DEM Partiyê ye
09:02 Li dijî hilbijêrên sixte hilbijêrên livdar: Bi hezaran kesî serî li DEM Partiyê dan
09:01 Xizmên girtiyan: Hûn pêdiviyên wan pêşwazî bikin em jî dê pereyan neşînin!
09:00 ROJEVA 28’Ê ADARA 2024’AN
08:50 Li Girtîgeha Tîpa T a Xelatê êrişa provakatîf
08:49 Qesra Spî hewl dide Îsrarîlê ji bo hevdîtinan qaneh bike
27/03/2024
23:30 Li Agiriyê ciwanan bal kişand ser tecrîdê
21:53 Gergerlîoglû: Tu hêz nikare dengê 'Berxwedan jiyan e' bibire
21:49 Namzetên Mêrdînê li qadê ne: Em ê bi rêjeyeke zêde bi ser bikevin
21:37 Li Îzmîrê kuştina jinan hat şermezarkirin
20:35 Ji ber keyatiyê bi hev ketin: 4 jê giran 8 kes birîndar bûn
20:24 Polîsan nehişt EMEP'î biçin cem Emîne Şenyaşarê
19:54 Li Stenbolê gelek kes hatin binçavkirin
17:20 Turkdogan serdana TÎHV û ÎHD’ê kir
17:06 Zana çû serdana Nobeta Edaletê: Heke ne ji têkoşîna dayikan bûya dê zimanê me tune bûbûya
17:05 Hatîmogûllari: Me xwe bi hezaran kesan li qadê îspat kir
17:01 DEM Partî xebatên hilbijartinê didomîne: Em ê di 1’ê nîsanê de serkeftinê pîroz bikin
16:25 OHD’ê rapora xwe ya têkildarî girtîgehên Herêma Marmarayê eşkere kir
16:24 Hilbijêrên bitevger ji Mûglayê bi rê ketin
15:48 Şaredariyê 70 hezar lîre dan zêringirê ku ‘hewcehiya wî bi alîkariyê heye’!
15:42 Uçar: Ev hilbijartin di navbera kesên heqaret li Şêx Seîd kirin û neviyên Şêx Seîd de ye
15:26 Bersûcê Doza Hrant Dînk: Me agahiya cînayetê weke ku rojek piştî cînayetê girtibe rapor amade kir!
15:00 Bayindir li Qereyaziyê ye: Ev hilbijartin ji bo ziman û nasnameya kurdan referandûm e
14:58 Rewşa Yildiz a 75 salî aloz bû rakirin nexweşxaneyê
14:53 Li Qilebanê xebata belavkirina belavokan veguherî meşê
14:42 DEM Partiyê li Elkê perwerdeya ewlehiya sindoqan da
14:38 Şagirtên dibistanan birin mîtînga Erdogan
14:37 Rayedarê tirk: Daxwazeke Rûsyayê ya ji bo girtina êrişkaran tune bû
13:50 Baro û saziyên sivîl ji bo Îmraliyê bang li CPT’yê kirin: Ji bo çareseriyê gavê biavêjin
13:46 Li Çewligê bi tevlibûna hezaran kesan mitîng tê lidarxistin
13:42 Cezayê hucreyê dan 5 girtiyên ketine greva birçîbûnê
13:05 Rapora kesê pispor a Licikê: Xetere heye ku kîmyewiyên jehrî tevî Hewzaya Firatê bibin
12:14 YNK: PDK’ê li Kerkûkê bi Eniya Tirkmen re lihev kir û nirxên neteweyî firot
11:36 Bakirhan: Em li bin dara Rêya Sêyemîn bibin yek
11:23 Ji namzetên hevşaredariyê banga ‘xwedîderketina li sindoqan’
11:22 Di êrişên li ser sînor de 10 kolber birîndar bûn
10:38 Li Şirnex û Rihayê gelek kes hatin binçavkirin
10:24 Li bejahiya Hezroyê operasyona leşkerî û dorpêç
10:00 Parastvanên mafan: Girtina Yildiz binpêkirina mafê mirovan e
09:51 ‘Em ê her kesên ku xwe digihînin me em ê bibin ser sindoqan’
09:04 Êrişên DAIŞ'ê: Dixwaze vegere rewşa xwe ya beriya 2015'an
09:03 Girtiyên siyasî 122 roj in bi daxwaza azadiya Abdullah Ocalan di greva birçîbûnê de ne
09:03 155 roj nin agahî ji rojnameger Silêman Ehmed nayên girtin
09:01 Malbatên Roboskê: Her raya ji AKP'ê re diçe dê wekî bombe li ser serê me bibare
09:01 Qeyûm navenda jinan salane bi hezar û 500 lîreyî da bi kirê
09:01 Li Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê şaredariyên neteweya demokratîk
09:00 Ji Egeyê bi hezaran hilbijêr ji bo qeyûman bişînin diçin bajarên xwe
09:00 AKP li Dîlovasiyê dest bi belavkirina bertîla hilbijartinê kiriye
09:00 ROJEVA 27'Ê ADARA 2024'AN
26/03/2024
23:59 Girtiyê nexweş piştî 30 salan ji girtîgehê derket
22:48 Li Hezexê şahiya gel
20:54 Nobeda Edaletê ya Emîne Şenyaşarê di roja 62'yan de ye
19:58 Karwana DEM Partiyê li gundên Silopiyayê geriya
19:37 Namzetên AKP'ê yên Amedê beramberî rayan kartên BÎM'ê belav dikin
18:46 'DEM wê li Rihayê, Riha jî wê pir li DEM'ê bê'
16:50 Dozger xwest Keskîn û Yarkan bên cezakirin
16:47 Zana: Ji bo paqijkirina mejiyan şaredarî girîng in
16:40 Demîrel ji doza “heqareta serokkomar” beraet kir
16:23 Di Nobeta Edaletê de peyama israra domandina têkoşînê hat dayîn
16:11 Têkildarî tundiya polîsan a li Colemêrgê pûşnûmepirs dan Meclisê
15:59 DEM Partiyê xwest ji bo girtiyên nexweş li Meclisê komîsyon bê avakirin
15:58 Zilamekî hewl da li Rihayê jinekê bikuje
15:52 DEM Partî li qadan e: Em ji bo îradeya xwe ji qeyûm bistînin tên