Ji hişekî bîrewerî welidî li derdora welatekî bênav tevnek raçand: Orok

img

NAVENDA NÛÇEYAN - Romana "Orok" a H. Kovan Baqî ji Weşanên Lîsê derket. Diyalog û monologên ji hişekî bîrewerî diwelidin, li derdora welatekî bi binyat lê bênav! tevnek raçandiye... Xwîner bêyî hay jê çêbibe ha dibîne ku li peşberî kitaneke spî, li siya Zeyno û Fendo temaşe dike û li nitqên wan dihese.

 
Romana "Orok" a H. Kovan Baqî ku ji Weşanên Lîsê derket, du pirtûkan di xwe de dihewîne. Pirtûka yekem "Sî’bera Zeyno" ye. Ev pirtûk di 2017'an de ji hêla Weşanên J&J’yê ve hatibû çapkirin. Nivîskar weke berdewamiyê, "Sîya Gotinê" nivîsî û di Orok’ê de cih da van herdu pirtûkan. 
 
Xwendevanên ku cara destpêkê dê deriyê zimanê nivîskar H. Kovan Baqî veke, dibe di hevoka destpêkê de devê wî li hev bikeve û ji xwendina xwe ya kurdî şik bigire! Piştî çend rûpelan, weke xaçepirsekê ji hev veçirîne dê tehmê ji xwendinê bigire. Min berê "Dîfferance" û "Bêexlaq" a nivîskar xwendibû û hinekî hay ji şêweya zimanê nivîskar hebûm. Lê "Orok" bi leystoka peyvan derketiye asteke din û ez bim di ser xwe re ye. Ne tenê bi zimanê xwe yê taybet, her wiha bi dane, navdar û bûyerên dîrokî û mitolojîk, xwendevanan di labîrenta ziman û zemên de digerîne û digerîne; heya ku wî mest dike:
 
“Hêêê, lêlo, bînerên mihûz û birçî;  Kefren û Kefr’an, Artemîs û Arêtemîz, Îlûna û Anûlîlî, Epîkur û Ê’porrkurr, Medûsa û Medûza, Hûmbaba û Xumexumaba; ka ez gîyanekî bidim we, go hûn bêtirs karibin werin û bi hemû endamên xwe tevî me bibin; ‘eyn mîna li Adenê û wî diyarê meymûnan, em bi xwuşk û biratî xwe li hev par bikin, go em karibin ‘hebekî ji bin nîrê şaristanî û modernîzmê derkevin…”
 
Lehengên romana "Orok", Zeyno û Fendo ne. Karakterên din yên romanê tev “ewko” û "ewkê" ne. Dem dem monolog lê bi gelemperî bi diyaloga di navbera Zeyno û Fendo de rûpel diherikin. Ev diyalog û monolog, ji hişekî bîrewerî diwelidin û li derdora welatekî bi binyat; lê bênav! tevnek raçandiye... Piştî di hişê xwîner de tevn bi şekl û şemal dibe, êdî xwe ji bîr dike û jêtirê li pêşberî kitaneke spî, li siya Zeyno û Fendo temaşe dike û nitqên wan dibihîze. Weke dawetkarê şevbuherkekê be lê tê: 
 
“Nasnameya eşqê nîn e. Lê hemû nasnameyên min li cem Zeyno ne. Çimkî Zeyno nasnameyeke bêwelat û welatekî bênasname ye.”
 
Nivîskar, dem dem dibe çîrokbêj, dem dem jî dengbêj. Ji peyva destpêkê heya ya dawî zimanê xwe yê mistîk terk nake. Gotinên herî hişk û nerazîbûnên li hemberî qewimînan û zulmê, bi zimanekî nerm ji devê Zeyno an jî Fendo dide der. Ew zimanê nerm, dema tevlî xwîna damarê xwîner dibe, wî dike hevkarê helwestê; lê ger ji zûve hêstên wî nebûbine term!
 
“Aroro, cara duduyan mistek ax avêt çolê û piştî Gilgamêş, Enkîdo xuliqî… Di destana min û GirêGamêş de keştîya Ote-Napiştim hilkişiya ser çiyayê Nissîr. Di Tewratê de, keştiya Nûh hilkişîya ser çiyayê Ararto (Ararat) û di Qur’anê de hilkişîya ser çîyayê Cûdî. Madem her sê çîya jî çîyayên welatê min in, îja ka welatê min li ku ye?”
 
"Orok" di bedena nivîskar H. Kovan Baqî de gerek e, li Rojhilata Navîn e. Di bin ezmanê deryaşîn de dengekî ûxrevî ye, weke bayê qibelî germ û nerm; pifî guhê mirov dike. 
 
“Li perrê şetê Dîjle an Nîlê me, ji roja Orok hilweşiyaye zikê min birçî ye, zarê zewêd bi devê min nebûye… Tilîka min a eşhedê bi xweber xêzikekê li ser qûmê dixêzîne, Zeyno ji nava xêzikê radibe, bi lêvên xwe qûma bi lêvên min î qelişî ve paqij dike; çavên min vedibin û her tişt di şewqa tavê de wenda dibin.”
 
H. KOVAN BAQÎ KÎ YE?
 
H. Kovan Baqî, di sala 1972’yan de li Dêrika Çiyayê Mazî ya Mêrdînê ji dayik bû. Dibistana seretayî li Dêrikê xwend û dev ji xwendina dibistanê berda. Ligel karê nivîskariyê, karê edîtorî û redaksiyonê jî dike. Ji 2004’an û heya niha gelek berhemên wî yên bi kurdî û tirkî hatine çapkirin. 
 
BERHEMÊN NIVÎSKAR:
 
* Çîroka Çîrokan (çîrok) 2004, Weşanên Bajar, Stenbol
* Bêexlaq (çîrok) 2012, Weşanên Na, Îzmîr
* Prematür (roman) 2014, Weşanên Na, Îzmîr
* Heteroglossîa (roman) 2014, Weşanên Ronahî, Îzmîr
* Aporîa (roman) 2015, Weşanên Na, Îzmîr
* Aporia (roman) 2016, Weşanên Na, Îzmîr
* Dîfferance (roman) 2016, Weşanên Na, Îzmîr
* Sî'bera Zeyno (roman) 2017, Weşanên J&J, Amed
* Ölmeyi Beceremeyen Hiç (roman) 2018, Weşanên J&J, Amed
* Kim (roman) 2019, Weşanên J&J, Amed
* Kî (roman) 2019, Weşanên J&J, Amed
* Orok (roman) 2020, Weşanên Lîs, Amed
 
MA / Abdurrahman Gok
 

Sernavên din

12:01 Artêşa Îsraîlê li Helebê xist
11:36 Malbatan ji bo hevdîtina li Îmraliyê serlêdan kirin
11:12 Xebatên hilbijartinê yên li Rihayê heta danê paşîvê domiyan
11:12 Li Yewnanîstanê erdhej çêbû
10:54 Nameya girtî 4 sal şûnde gihişt ber destê rojnameger Aykol
10:34 Hunermend: Em ji bo DEM Partiyê biçin ser sindoqan
10:21 Dîroka hilbijartinên şaredariyan a Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê diyar bû
10:20 Li Mûgla û Dîlokê du jin hatin qetilkirin
10:19 Li Gîresûnê li wargeha KYK’ê asansor kete xwarê
09:57 Keça Dayika Taybet: Raya xwe nedin kujerên dayika min
09:56 Bijîşk Gul: Di warê tibê de ne rast e ku Abdullah Ocalan di girtîgehê de bê girtin
09:51 Li Dîlovasiyê çavên ciwanan li hilbijartinê ye: Çima bila nebe bihar?
09:28 Greva birçîbûnê di roja 124’an de berdewam dike
09:27 157 rojin tu agahî ji rojnameger Silêman Ehmed nayên girtin
09:21 Parêzerê Yildiz: Pereşandina ji girtiyan re sûc nîne
09:19 Sedema cezayê ji ber konteynerên li goristanê: Goristana rêxistinê
09:18 DEM Partiyê ji bo 3 hezar û 968 sindoqên Amedê muşahid peywirdar kirine
09:18 Çima her dengek girîng e?
09:03 Dadgehê beyanên Akbiyik esas negirtin
09:02 Ji bo mitînga Misircê bang kirin: Werin em serkeftina 31’ê adarê di 30’yê adarê de pîroz bikin
09:01 ROJEVA 29'Ê ADARA 2024'AN
28/03/2024
20:56 Jinên endamê DEM Partiyê û parêzer çûn serdana Emîne Şenyaşarê
20:01 Li Girtîgeha Bakirkoyê êrişî girtiyan hat kirin
17:26 DEM Partiyê lez da xebatên hilbijartinê
17:09 Zanayê bang li gelê Bedlîsê kir: Xwedî li sindoqên xwe derkevin
17:07 DEM Partî: Em Namzetê xwe yê Antalyayê venakişînin, deng ji DEM’ê re ne
17:00 Hatîmogûllari: Li şûna hûn ji bo şer derî bi derî bigerin, ji bo aştiyê li deriyê Îmraliyê bixin
16:45 Ji Nobeta Edaletê banga ‘Deriyên Îmraliyê vekin’ hate kirin
16:24 Temellî li Colemêrgê got: Dê îradeya we vê îktîdara faşîst hilweşîne
16:24 Girtina Hatîce Yildizê li ber Girtîgeha Bakirkoyê hate şermezarkirin
16:09 Heta ku bi Roboskê re hevrû nebin demokrasî ne pêkan e
16:08 'Em ê şaredariya Sêrtê ji qeyûmên dagirker rizgar bikin'
15:56 Eşira Meleyî piştgiriya xwe ya ji bo DEM Partiyê eşkere kir
15:45 Ji bo komkujiyên di meha adarê de banga hevrûbûnê hat kirin
15:36 Qeyûmê Êlihê ji bo namzetê AKP’ê bi 53 milyonan qolî amadekirin
15:29 Nivîskarê pontus Haralambîdîs wefat kir
15:28 Bakirhan: Gel dê xwedî li vîn û rûmeta xwe derkeve
15:06 Girtiyên siyasî ji 4 partî û Serokatiya Meclisê re name şandin
15:06 Li Amedê 15 xwendekarên paqijî pê dane kirin bi jehrê ketin
14:26 Dibistan di 1’ê nîsanê de dikevin betlaneyê
14:21 Bayindir li Bazîdê bang kir: Em di 1’ê nîsanê de serkeftina xwe pîroz bikin
13:55 Koordînasyona Şopandina Greva Birçîbûnê: Divê daxwazên girtiyan bên bicihanîn
13:44 Li Mûşê walî, qeymeqam û fermandar ji AKP'ê re xebata hilbijartinê dikin
12:58 DEM Partiyê li 3 navendan mitîng li dar xistin
12:37 Li Kutahya û Stenbolê û tundiya mêr
12:26 OHD’ê serî wezaretan da: Bila pêkanînên dibin sedema binpêkirina mafê tenduristiyê bi dawî bibin
11:53 Rapora cîsmên teqîyayî: Malbata Dayan hat mexdûrkirin
11:52 Parêzerên Abdullah Ocalan ji bo hevdîtinê dîsa serlêdan kirin
11:25 Ertak: Em ê li Şirnexê bi ruhê 2004’an biçin ser sindoqan
11:19 Bi hinceta îşareta serkeftinê peywîra wî ya hilbijartinê betal bû
11:02 Karkerên Agrobayê destkeftiya xwe ya ewil bi dest xist
10:57 Tiştên ku ji kantînê bi pereyên xwe kirîne hatine desteserkirin
10:33 Ji bo piştgiriya bi DEM Partiyê re li Şemrexê meş hat lidarxistin
10:22 Parêzerê Abdullah Ocalan: CPT ji saziyeke ku baweriyê dide derketî ye
09:43 DEM Partî ji bo Cîhanbeyliyê serferber bûye
09:07 Ebex wê hesabê 2019'an bipirse: Em ê bi DEM Partiyê re xwe bi rê ve bibin
09:06 DEM dê li Xinûsê bibe warê çareseriyê
09:05 Greva birçîbûnê ya bi daxwaza azadiya Abdullah Ocalan di roja 123’yan de didome
09:04 Ji rojnameger Silêman Ehmed 156 roj nin agahî nayên girtin
09:03 Wêranşar li gel DEM Partiyê ye
09:02 Li dijî hilbijêrên sixte hilbijêrên livdar: Bi hezaran kesî serî li DEM Partiyê dan
09:01 Xizmên girtiyan: Hûn pêdiviyên wan pêşwazî bikin em jî dê pereyan neşînin!
09:00 ROJEVA 28’Ê ADARA 2024’AN
08:50 Li Girtîgeha Tîpa T a Xelatê êrişa provakatîf
08:49 Qesra Spî hewl dide Îsrarîlê ji bo hevdîtinan qaneh bike
27/03/2024
23:30 Li Agiriyê ciwanan bal kişand ser tecrîdê
21:53 Gergerlîoglû: Tu hêz nikare dengê 'Berxwedan jiyan e' bibire
21:49 Namzetên Mêrdînê li qadê ne: Em ê bi rêjeyeke zêde bi ser bikevin
21:37 Li Îzmîrê kuştina jinan hat şermezarkirin
20:35 Ji ber keyatiyê bi hev ketin: 4 jê giran 8 kes birîndar bûn
20:24 Polîsan nehişt EMEP'î biçin cem Emîne Şenyaşarê
19:54 Li Stenbolê gelek kes hatin binçavkirin
17:20 Turkdogan serdana TÎHV û ÎHD’ê kir
17:06 Zana çû serdana Nobeta Edaletê: Heke ne ji têkoşîna dayikan bûya dê zimanê me tune bûbûya
17:05 Hatîmogûllari: Me xwe bi hezaran kesan li qadê îspat kir
17:01 DEM Partî xebatên hilbijartinê didomîne: Em ê di 1’ê nîsanê de serkeftinê pîroz bikin
16:25 OHD’ê rapora xwe ya têkildarî girtîgehên Herêma Marmarayê eşkere kir
16:24 Hilbijêrên bitevger ji Mûglayê bi rê ketin
15:48 Şaredariyê 70 hezar lîre dan zêringirê ku ‘hewcehiya wî bi alîkariyê heye’!
15:42 Uçar: Ev hilbijartin di navbera kesên heqaret li Şêx Seîd kirin û neviyên Şêx Seîd de ye
15:26 Bersûcê Doza Hrant Dînk: Me agahiya cînayetê weke ku rojek piştî cînayetê girtibe rapor amade kir!
15:00 Bayindir li Qereyaziyê ye: Ev hilbijartin ji bo ziman û nasnameya kurdan referandûm e
14:58 Rewşa Yildiz a 75 salî aloz bû rakirin nexweşxaneyê
14:53 Li Qilebanê xebata belavkirina belavokan veguherî meşê
14:42 DEM Partiyê li Elkê perwerdeya ewlehiya sindoqan da
14:38 Şagirtên dibistanan birin mîtînga Erdogan
14:37 Rayedarê tirk: Daxwazeke Rûsyayê ya ji bo girtina êrişkaran tune bû
13:50 Baro û saziyên sivîl ji bo Îmraliyê bang li CPT’yê kirin: Ji bo çareseriyê gavê biavêjin
13:46 Li Çewligê bi tevlibûna hezaran kesan mitîng tê lidarxistin
13:42 Cezayê hucreyê dan 5 girtiyên ketine greva birçîbûnê
13:05 Rapora kesê pispor a Licikê: Xetere heye ku kîmyewiyên jehrî tevî Hewzaya Firatê bibin
12:14 YNK: PDK’ê li Kerkûkê bi Eniya Tirkmen re lihev kir û nirxên neteweyî firot
11:36 Bakirhan: Em li bin dara Rêya Sêyemîn bibin yek
11:23 Ji namzetên hevşaredariyê banga ‘xwedîderketina li sindoqan’
11:22 Di êrişên li ser sînor de 10 kolber birîndar bûn
10:38 Li Şirnex û Rihayê gelek kes hatin binçavkirin
10:24 Li bejahiya Hezroyê operasyona leşkerî û dorpêç
10:00 Parastvanên mafan: Girtina Yildiz binpêkirina mafê mirovan e
09:51 ‘Em ê her kesên ku xwe digihînin me em ê bibin ser sindoqan’
09:04 Êrişên DAIŞ'ê: Dixwaze vegere rewşa xwe ya beriya 2015'an