'Divê di pêvajoya aştiyê de girtiyên nexweş bên berdan' 

2025-11-22 10:03:12


	 

	ÎZMÎR- Hevseroka Şaxa ÎHD a Îzmîrê Zîlan Gumuşê bibîr xist ku li girtîgehan 412 girtiyên nexweş hene û got ku di pêvajoya aştiyê de tişta ewil bê kirin, divê berdana girtiyên nexweş be. 

	 

	Di pêvajoya aştiyê ya ku ji hêla Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan ve hat destpêkirin de, berdana tavilê ya girtiyên siyasî û nexweş di nav gavên herî girîng de ye. Lêbelê, ligel neberdana girtiyên nexweş, girtî ji bo bidestxistina mafê dermankirinê bi ferzkirinên lêgerîna li hundirê dev û muayeneya li hundirê re jî rû bi rû dimînin. Li gorî daneyên Komeleya Mafên Mirovan (ÎHD), li girtîgehên Tirkiye û bajarên Kurdistanê bi tevahî hezar û 412 girtiyên nexweş hene û ji van 161 jin û hezar û 251 mêr in. Ji van girtiyên nexweş, 335 wekî nexweşên giran tên hesibandin û 230 jî nikarin bi tena serê xwe bijîn. 105 girtiyên nexweş hewceyê piştgiriya domdar in û 188 jî ji ber nexweşiyên xwe hewceyê dermankirina birêkûpêk in.

	 

	Li gorî daneyên şaxa ÎHD ya Îzmîrê bi dest xistiye, 236 ji van girtiyên nexweş li girtîgehên Herêma Egeyê ne. Yek ji astengiyên herî mezin ên li pêşiya serbestberdana van girtiyên nexweş raporên ku ji hêla Saziya Tiba Edlî (ATK) ve hatine dayîn ku tê gotin "ew dikarin di girtîgehê de bimînin".

	 

	BINPÊKIRIN

	 

	Hevseroka Şaxa ÎHD ya Îzmîrê Zîlan Gumuş, têkildarî rewşa girtiyên nexweş axivî. Zîlan Gumuşê diyar kir ku girtiyên nexweş di şert û mercên li dijî rûmeta mirovan tên girtin û bal kişand ser zehmetiyên ku ew pê re rû bi rû dimînin. Zîlan Gumuşê got: "Girtiyên nexweş di warê dermankirinê de bi gelek astengiyan re rû bi rû dimînin. Ferz bikin ku hûn girtiyekî/e nexweş in û dixwazin biçin nexweşxaneyê. Ev astengî hem ji hêla karûbarên navxweyî yên rêveberiya girtîgehê û hem jî ji hêla cendirmeyan ve tên ferzkirin. Lêgerîna devkî ya ji hêla cendirmeyan ve tê ferzkirin, ferzkirinek e ku rûmeta mirovan binpê dike û bi tevahî tu mafek we tune ye. Ger hûn lêgerîna devkî red bikin, we nabin nexweşxaneyê. Li gorî giliyên ku em distînin, em dizanin ku ji ber ku ew red dikin ku vê ferzkirinê ku rûmeta mirovan binpê dike qebûl bikin, ji girtiyan nayê wergirtin ku bigihîjin lênihêrîna tenduristiyê. Ji aliyekî din ve, wesayîtên veguhestina nexweşxaneyê pir qirêj û tijî ne. Ew bi awayekî tên veguhestin ku bi tevahî nikarin girtiyên nexweşên giran bicîh bikin û ev yek wan nexweştir dike. Dema ku ew tên veguhestin ji bo nexweşxaneyê, ew bi saetan di wesayîta nexweşxaneyê de dimînin. Wesayîtên nexweşxaneyê ewqas qirêj û tijî ne ku heta kesek saxlem jî nikare li wir bimîne. Nepeniya nexweşan nayê berçavgirtin û cendirme an jî hêzên ewlehiyê bi we re tên cem bijîşk. Gelek girtiyên nexweş emeliyat dibin û nîv saet piştî emeliyatê destên wan tên kelepçekirin û bi nivînan ve tên girêdan. Ew neçar dibin ku bi kelepçeyan werin muayenekirin. Ev pratîkên neaqilane ne ku li tu welatekî hiqûq lê serwer e nayên dîtin."

	 

	Zîlan Gumuşê diyar kir ku girtîgehên Y, S û Ewlehiya Bilind ji girtîgehên celebê F û T pir xirabtir in û got ku heta kesên saxlem ên li wir tên girtin jî nexweş dikevin. Zîlan Gumuşê tekez li ser pêwîstiya van pêkanînên nemirovane kir û got: "Ji ber vê yekê, divê avakirina girtîgehên celebê S, Y û Ewlehiya bilind were rawestandin û yên heyî werin girtin."

	 

	Zîlan Gumuşê her wiha li ser rola ATK'ê di berdana girtiyên nexweş de axivî û got: "ATK saziyek e ku dinirxîne ka gelo girtiyek nexweş divê di girtîgehê de bimîne yan na. Raporên ji nexweşxaneyên perwerde û lêkolînê û pisporan, li bara ATK'ê ne girîng in. Tewra ku hûn nexweş bin û nikaribin jiyana xwe bi tena serê xwe bidomînin jî, heke ATK bêje hûn dikarin di girtîgehê de bimînin, berdana we dê ne gengaz be. Ji ber vê yekê, em bawer dikin ku ATK divê bi baldarî mijara girtiyên nexweş binirxîne û ji tenduristiya mirovan haydar bibe. Divê nêrîn û raporên pisporan jî esas werin girtin."

	 

	Zîlan Gumuşê ragihand ku li girtîgehên Herêma Egeyê 236 girtiyên nexweş hene.