Kaybedilen çocuklarının akıbetini arama mücadelesi 1970’li yıllara dayanırken, ilk kez Arjantinli anneler askeri darbe ardından gözaltında kaybedilen evlatları için 13 Nisan 1977’de Plaza de Mayo Meydan’ında oturmaya başladı. Üzerlerindeki bütün baskılara rağmen çocuklarını aramaktan bir an olsun vazgeçmeyen Plaza de Mayo Anneleri, 30 yılın ardından diktatör Jorge Rafael Videla’nın yargılamasını sağladı. Oturdukları meydan Plaza de Mayo diye isim veren Arjantinli annelerden ilham alan kayıp yakınları Türkiye’de 27 Mayıs 1995’ten bu yana Galatasaray Meydan’ında kaybedilen yakınlarının akıbetini soruyor.

 

İlk olarak 4 aile ile Galatasaray Meydanı’nda oturmaya başlayan Cumartesi Anneleri 2 hafta içinde 30 aileyi ulaştı. Onlarca kez polisin müdahalesine maruz kalan Cumartesi Anneleri, mücadelelerinden vazgeçmeyerek her hafta Galatasaray Meydanı'na çocuklarının akıbetini sormaya devam etti. Her geçen gün sayıları artan Cumartesi Anneleri, 17–31 Mayıs Uluslararası Gözaltında Kayıplar Haftası olarak kabul edilen bu haftada 23'üncü yıllarını geride bırakıyor. 23 yıllık süre içerisinde yaz kış, yağmur çamur demeden çocuklarının akıbetini arayan, faillerinin yargılanmasını isteyen Cumartesi Anneleri’nden 16 anne çocuklarının kemiklerine kavuşamadan hayata veda etti. Ömürleri yettiğince “Çocuklarımızın kemiklerini verin, hesap verin, bir mezarı çok görmeyin” diye seslendiler. Yaşamını yitiren annelerin bu haykırışını ise, geride kalanlar devralarak sürdürüyor. Onların haykırışları, çığlıkları Galatasaray Meydanı’nda yükselmeye devam ediyor.

 

ANNE BABASININ YANINA GÖMÜLDÜ

 

Mardin’in Dargeçit ilçesinde 2-6 Kasım 1995’te 9 kişi ile birlikte gözaltına alındıktan sonra kendisinden haber alınamayan ve 18 yıl sonra yapılan kazılarda kemiklerine ulaşılan Seyhan Doğan’ın annesi Asiye ve babası Ramazan’da yaşamını yitirenlerden. Anne Asiye 2000, baba Ramazan ise 2010’da yaşamını yitirdi. Doğan’ın ailesinin başvurusu üzerine Dargeçit Cumhuriyet Başsavcılığı'nın sürdürdüğü faile meçhul cinayetler soruşturmasında ilçenin Bağözü Köyü'nde 2013 yılında yapılan kazı çalışmasında bazı kemikler bulunup İstanbul Adli Tıp Kurumu'na gönderildi. Burada yapılan incelemede kemiklerden bazılarının Seyhan Doğan'a ait olduğu belirlendi. Doğan'a ait kemikler savcılığın talimatıyla Dergeçit'te belediye mezarlığına gömüldü. Bulunan kemiklerin Seyhan Doğan'a ait olduğunun kesinleşmesinin ardından aile vasiyet üzerine Doğan'ı anne ve babasıyla aynı mezarlıkta toprağa verildi.

 

‘MEZARINI KALBİME ÇİZDİM’

 

10 Haziran 1981’de idam edilen ve cenazesi ailesine verilmeyen Veysel Güney’in annesi Zeynep Güney de oğlunun mezarına kavuşamadan yaşamını yitiren bir Cumartesi Annesi. Yıllarca Galatasaray Meydanı’nda diğer kayıp yakınlarıyla birlikte haykıran anne Güney, Galatasaray Meydanı’na gönderdiği bir mektupta, “Seni kaybedemezler oğul, çünkü resmini gözüme çizdim.  Adını dilime yazdım. Mezarını kalbime kazdım” diye seslendi. Ömrü diğer anneler gibi oğluna kavuşmaya yetmeyen Anne Güney, tedavi gördüğü İzmir’de kalp yetmezliği sonucu 13 Ekim 2012 tarihinde yaşamını yitirdi.

 

YANINDAKİ MEZARDA OĞLUNUN KEMİKLERİNİ BEKLİYOR

 

"Benim evladım gelir diye kapıyı bacayı açık bıraktım. Ay geçti, gün geçti, sene geçti benim çocuğum gelmedi. Benim çocuğum ölmüşse cenazesini bana versinler" sözleriyle belleklere kazınan 12 Eylül 980 darbesi sonrası gözaltına alınıp bir daha kendisinden haber alınamayan Cemil Kırbayır’ın annesi Berfo Kırbayır, Cumartesi Anneleri'nin sembol isimlerinden oldu. Oğlu Cemil kaybolduğu andan itibaren oğlunu arama mücadelesine başlayan Berfo Ana 33 yıl boyunca oğlunu aramaktan bir an olsun vazgeçmedi. Berfo Ana, 2011’de Cemil'inin kemiklerine kavuşacak umuduyla dönemin Başbakanı Tayip Erdoğan'la Dolmabahçe'deki Başbakanlık Ofisi'nde görüşmüş ve burada da Erdoğan annelere çocuklarının kemiklerini bulacağına dair söz vermişti. Aradan geçen yıllara rağmen Erdoğan’ın annelere verdiği söz yerine getirilmemiştir. Ömrü oğlu Cemil’in kemiklerini bulmasına yetmeyen Berfo Ana 21 Şubat 2013 tarihinde mide kanserine bağlı ameliyattan sonra meydana gelen komplikasyonlar sonucu 106 yaşında yaşama veda etti. “Tek dileğim ölmeden oğlumun mezarını görebilmek” diyen Berfo Ana, ardından “Cemil’imin kemiklerini bulmadan beni gömmeyin” vasiyetini bırakır. Bunun üzerine Berfo Ana’nın mezarının yanına Cemil için bir mezar kazıldı ve o mezar açık bir şekilde Berfo Ana’nın oğlu Cemil’in kemiklerini bekliyor.

 

‘AÇIKLAMAK SİZİN DE SORUMLULUĞUNUZDA’

 

18 Ocak 1996’da kaybedilen eşi İsmail Şahin'in akıbetini öğrenemeden yaşama veda eden Cumartesi Anneleri'nden biri de Kiraz Şahin’dir. Eşi için adalet mücadelesi veren Kiraz Şahin, 2011’de dönemin başbakanı Recep Tayip Erdoğan ile görüşen anneler arasında yer alır. Şahin burada Erdoğan'a, "Eşim sizin işçinizdi, mesai saatleri içinde kayboldu. İsmail Şahin'in akıbetini açıklamak sizin de sorumluluğunuzdadır" demişti. Eşinin kemiklerine kavuşamayan Şahin, mide kanseri hastalığı sonucu 27 Şubat 2015’te yaşamını yitirdi. Cenazesi, memleketi Tokat'ın Almus ilçesine bağlı Hubyar'da toprağa verildi. 

 

ÇİÇEK KOYACAK MEZAR HAYALİYLE GÖÇTÜ 

 

12 Eylül döneminde zorunlu askerlik yaparken gözaltına alınan ve bir daha kendisinden haber alınamayan Zeki Altunbaş’ın annesi Cevriye Altunbaş ve babası Tahsin Altunbaş’da çocuklarına kavuşamadan, yaşama veda ettiler. Anne Altunbaş, oğlunun bir mezarının olmasını isteyerek, sürekli çiçek koyacağı bir mezara kavuşmanın hayalini kurardı. Anne Altınbaş’ın çiçek koyacak mezar hayali gerçekleşmeden 31 Mart 2015’te hayata veda etti. Anne Albunbaş’ın hayali hala Galatasaray Meydanı’nda yankılanıyor.

 

OĞLUNUN FAİLLERİ HALA YARGILANMADI

 

29 Temmuz 1981 tarihinde gözaltında kaybedilen ve daha sonra cenazesi kimsesizler mezarlığında çıkan Süleyman Cihan’ı babası Ağa Cihan ve annesi Şahsenem Cihan da oğlunun faillerinin yargılandığını görmeden hayata veda etti. Ömrü adalet ve hakikate ulaşamaya yetmeyen anne Cihan,  29 Mayıs 2015’te yaşama veda ederek, Feriköy Mezarlığı’nda oğlunun yanında toprağa verildi.

 

ANKARA BARIŞ MİTNGEDE YAŞAMINI YİTİRDİ

 

13 Mayıs 1994 tarihinde Diyarbakır’ın Lice ilçesinde gözaltına alınan ve bir daha kendilerinden haber alınamayan Mustafa Bulut’un annesi Meryem Bulut 10 Ekim 2015’te Ankara Katliamı’nda yaşamını yitirdi. Meryem Bulut, aynı zamanda bir Barış Annesi’ydi. Nereye gitseydiniz, hak, adalet, barış talebi olan hangi eyleme gitseydiniz onu mutlaka görürdünüz. Dilinden hiç düşürmediği “barış” arayışından bir an olsun vazgeçmedi. Oğlunun akıbeti sorduğu bir Cumartesi günü yaşama veda etti.

 

OĞLUNA KAVUŞAMADI

 

Ömrü, oğlu Hüseyin Taşkaya'nın kemiklerini bulmaya yetmeyen bir diğer Cumartesi Annesi de 6 Aralık 1993'te gözaltına alınarak kaybedilen Hüseyin Taşkaya'nın annesi Fatime Taşkaya. Oğlu Hüseyin için yıllarca Galatasaray Meydanı’nda oturan ve oğlunun kemiklerini isteyen Anne Taşkaya, "Oğlumun kemiklerini görmeden ölmek istemiyorum" diye haykırmıştı.  Oğluna kavuşamayan anne Fatime Taşkaya 17 Ekim 2015’te Tuzla'da yaşamını yitirdi. 

 

‘OĞLUMA NE OLDU’

 

Mardin’in Ömerli ilçesinde 17 Ağustos 1995’te askerlerce gözaltına alındıktan sonra bir daha kendisinden haber alınamayan Abdürrahim Demir'in annesi Kesriye Demir de oğlunun kemiklerine kavuşamadan gözlerini hayata yumdu. Oğlunun fotoğraflarıyla gittiği karakoldan, "Böyle bir gözaltı olmadı" sözleriyle dönen Kesriye Demir, "Oğluma ne oldu?" diye sormaktan son nefesine kadar vazgeçmedi. Anne Kesriye 2016 yılında oğluna kavuşamadan yaşama veda etti.

 

‘DEVLETEN BİR CAN, KARDEŞ, YOLDAŞ ALACAĞIM VAR'

 

Gözaltına alınarak kaybedildikten sonra cenazesi 3 Haziran 1995’te bulunan Rıdvan Karalkoç’un annesi Asiye Karakoç, oğlunun faillerinin yargılandığını göremeden 7 Aralık 2016’de yaşamını yitirdi. Cumartesi Anneleri’nin vazgeçilmez eylemcilerinden olan Asiye Karakoç, “Biz yine şanslıyız tesadüf ve şansın yardımıyla mezarımızı bulduk. Yıllardır haykırdık ne gören ne anlayan oldu. Bu devletten bir can, bir kardeş, bir yoldaş alacağım var”  demişti. Yıllarca konuşamadan yaşayan Asiye Karakoç, adaletin yerini bulduğunu göremeden yaşamını veda etti.

 

‘OĞLUMUN KEMİKLERİNİ SIRTIMDA GEZDİRECEĞİM’

 

1980 askeri darbesi sırasında Bingöl’de gözaltına alındıktan sonra kaybedilen Hüseyin Morsümbül’ün annesi Fatma Morsümbül de 25 Aralık 2016’da Bingöl’de yaşama veda eden annelerden.  Oğluna olan özlemi bir an olsun dinmeyen anne Morsümbül’ün yaşamı yitirmeden önce söylediği “Hüseyin’imin kemiklerini bulsam, gömmeyeceğim. Bir torbaya koyup sırtımda gezdireceğim. Kokusunu özledim” sözleri hala Galatasaray Meydanı’nda yankılanıyor.  Kulaklarda çınlayan “Siz hiç Cumartesi Annesi oldunuz mu? Olmayın, olmayın, biz olduk siz olmayın diye meydanlardayız” diyen Morsümbül'ün bu sözleri de hafızalara kaydedildi.

 

OĞLUNUN KEMİKLERİNİ KOKLADIKTAN SONRA YAŞAMINI YİTİRDİ

 

Dargeçit'te 30 Ekim 1995'te gözaltında kaybedilen Abdurrahman Coşkun’un annesi Hediye Coşkun, 80 yaşındayken 18 Mayıs 2017 tarihinde yaşamını yitirdi. 1993’te Mardin’in Dargeçit ilçesine bağlı Ulaş köyünde yaşarken eşi öldürülen Hediye Coşkun, evlerinin yıkılmasıyla birlikte Dargeçit’e göç eder. Burada tarih yaprakları 30 Ekim 1995’e geldiğinde 21 yaşındaki oğlu Abdurrahman Coşkun’u gözaltına alınır. Gözaltında kaybedilen oğlunun kemiklerini bulmak için yıllarca mücadele eden anne Coşkun, oğlunun kemiklerini bulup kokladıktan 3 yıl sonra yaşamını yitirdi. Yaşamını yitirmeden önce anne Coşkun, "Artık barış olsun. Ben ağlamışım, kimse ağlamasın" diye seslenmişti. Anne yaşamını yitirdikten sonra tek vasiyeti olan şey oğlunun yanına defnedilmekti. Ama annenin bu vasiyeti ise devlet engeline takılarak, oğlunun Nusaybin’de bulunan mezarını tel örgülerle çeviren yetkililer, mezarlığa ziyaretleri de giriş-çıkışları da yasakladı. Hediye Coşkun, yaklaşık bir kilometre uzaklıkta olan başka bir yere defnedildi.

 

‘NASIL BARIŞ YAPACAKSINIZ’

 

Urfa’nın Siverek ilçesinde 1994 yılında kaçırıldıktan sonra öldürülen Özgür Gündem gazetesi muhabiri Nazım Babaoğlu’nun annesi Makbule Babaoğlu da 80 yaşında böbrek yetmezliğinden yaşamını yitirdi. Ağustos 2017’de Diyarbakır Yeniköy Mezarlığı’nda defnedilen Makbule Babaoğlu katıldığı Cumartesi Anneleri’nin eylemlerinde “Devleti yönetenlere soruyorum oğlumun kemiklerini bana vermeden nasıl barış yapacaksınız?” diye sormuştu. 

 

OĞLUNA KAVUŞAMADI

 

1 Nisan 1996 tarihinde Edirne'den İstanbul'daki evine dönmek üzere yola çıkan ve kendisinden bir daha haber alınamayan Talat Türkoğlu'nun annesi Ziyneti Türkoğlu da oğlunun kemiklerini bulamadan hayata gözlerini yumdu. 

 

‘BİR GÜN ÇIKIP GELİR’

 

12 Eylül 1994'te gözaltında kaybedilen Kenan Bilgin'in annesi Fincan Bilgin ise "Kenan'a bir şey olmamıştır, bir gün çıkıp gelir" umudunu hiç yitirmedi. Son nefesine kadar oğlunun geleceği umuduyla mücadele eden anne Fincan Bilgin'in de diğer anneler gibi ömrü oğlunu bulmaya yetmedi.

 

FAİLLERİ YARGILANMADI

 

27 Temmuz 1992’de gözaltında kaybedilen ve ölü bedenine işkence edilen Ayten Öztürk’ün annesi Hatice Öztürk’de yaşamını yitiren annelerden. Kızı Ayten’in cesedi 8 Ağustos 1992 tarihinde Elazığ Karşıyaka Kartaltepe mevkiindeki boş arazide bir eli dışarıda kalmış şekilde gömülü olarak bulundu. Anne Öztürk, kızının faillerinin yargılandığını görmeden yaşamını yitirdi.

 

MA / Sadiye Eser