Bir dönem ipek böceği üretiminde önemli bir yere sahip olan, ancak çatışmalı ortam ve köy boşaltılmaları nedeniyle üretimin durduğu Diyarbakır’ın Kulp ilçesinde ipek böceği yeniden canlanarak üretimde ilk sırayı aldı. İpekli dokuma ve giyimin ham maddesi olan ipek böceği kozası üretimi için ilçede 2000 yılında 5 olan üretici aile sayısı, 2018 yılına gelindiğinde 700’e kadar çıktı. Kulp’ta ipek böceği yetiştiriciliğinin geliştirilmesi ve desteklenmesi amacıyla Gıda, Tarım Hayvancılık Müdürlüğü ve Kozabirlik tarafından 2017 yılında Kulp’taki 667 üretici aileye toplam bin 757 paket ipek böceği larvası dağıtıldı. 

 

51 İLİ GERİDE BIRAKARAK AÇIK ARA BİRİNCİ OLDU 

 

Kozabirlik’in 2017 yılında üretilen yaş ipek böceği kozası verilerine göre Diyarbakır ipek böceği kozasının yetiştirildiği 52 kent içinde ilk sırada. Aynı verilere göre, 2017 yılında 52 ilde üretilen toplam 102 ton yaş ipek böceği kozasının yaklaşık 42 ton 745 kilogramını tek başına üreten Diyarbakır yaş ipek böceği kozası üretiminde 52 ili geride bırakarak açık arayla birinci oldu. Üretilen toplam yaş ipek böceği kozasının yüzde 44’ünü karşılayan Diyarbakır’da ipek böceği denilince akıllara etrafı dağlar ve dut ağaçlarıyla çevrili Kulp ilçesi geliyor. 2017 yılında üretilen toplam ipek kozasının yaklaşık yarısını üreten Kulp’ta bu yıl da yoğun üretim yapıldı. 

 

EMEKLERİNİN KARŞILIĞINI ALAMAMAKTAN ŞİKÂYETÇİLER 

 

İşsizliğin yüksek olduğu ve dışa göç veren Kulp’ta dar gelirli ailelere sağladığı alternatif gelir kaynağı nedeniyle ipek böceği yetiştiriciliği yoğun rağbet görüyor. 2018 yılında yaklaşık 700 üreticiye, bini aşkın paket yumurtadan çıkmış ipek böceği larvası dağıtıldı. Bir paket, yaklaşık 10 bin canlı yumurta içeriyor. Dut yapraklarının yeni çıkmaya başladığı ilkbahar aylarında ipek böceklerini kaldıkların evlerin odalarında 40 gün boyunca misafir eden üreticiler, ipek böceklerini dut yapraklarıyla besledikten sonra, hasat yapmaya başlıyor. Günde 3 defa dut yaprağı tüketmesi gereken ipek böceğine üreticiler, sürekli olarak dut yaprağı temin etmek zorunda olması işi zor ve zahmetli kılıyor. Her bir paket kozadan bakım ve koşullara göre yaklaşık 30-40 kilogram arası yaş koza elde ediliyor

 

DOKUMADA DA BİRİNCİ OLMAYI BEKLİYORLAR

 

İlçede ipekli dokumanın geliştirilmesi için Ağaçlı köyünde 2014 yılında İpek İplik Üretim Tesisi açıldı. İlçede kurulan atölyelerde saf ipekten puşi, kravat ve şal üretiliyor. Ancak Kulp koza üretiminde birinci olmasına rağmen, ipekli dokumanın en çok geliştiği ve yapıldığı iller Antalya ve Bursa. Üreticiler ve ilçe sakinleri, üretimi en çok Diyarbakır’da olan ipek böceği kozasının işlemesinin de artık burada olmasını istiyor. Üreticiler, ilçede üretilen ipeğin ham maddesinin işleyerek bunu markalaştırmak istiyor. İlçedeki ipek böceği üreticileri, genel olarak ürünlerini Koza Birliklerine satarak emeklerinin karşılığını almaya çalışıyor. Geçtiğimiz kilosu 55 TL’ye satılan yaş ipek kozasının kilo fiyatının bu yıl 60 TL olması bekleniyor. Tekstil sektöründe sıkça kullanılan ipekten daha çok fular, şal, eşarp gibi aksesuarlar üretilerek yüksek fiyata alıcı bulurken, işin asıl zahmetini çeken üretici, ham maddeyi oldukça düşük fiyata koza birliklerine satmaktan şikâyetçi.

 

'BÜTÜN GÜNÜMÜZ DUT YAPRAĞI TOPLAMAK İLE GEÇİYOR'

 

Yıllardır ailesiyle birlikte Kulp'ta kiraladığı bir evde 2 paket ipek böceği yetiştiren Sabriye Hazar,  kendilerine verilen ipek böceği larvalarının çok küçük olduğu için ilk 2 haftada dut yapraklarını ince ince doğrayıp günde 3 defa verdiklerini söyledi. Hazar, “Hızlı bir şekilde büyüyen ipek böceklerine daha sonra dut yaprağı yetiştirmekte zorlanıyoruz. Eşim ve çocuklarımla birlikte yaklaşık 40 gün boyunca dut ağacının yapraklarını toplayıp ipek böceklerini besliyoruz. Özellikle ipek böceği 3 ve 4'üncü uykusundan kalktığında dut yaprağı yetiştiremiyoruz. Bütün günümüz dut yaprağı toplamak ile geçiyor. Dut yaprağını kalmadığı için uzak yerlerden toplayıp getiriyoruz" diye anlattı.  

 

İpek böceği kozası yetiştirmek için verdikleri yoğun emeğe rağmen kozanın ucuza satıldığını ifade eden Hazar, “Geçtiğimiz yıl ipek böceği kozasının kilosunu 55 TL'ye sattık. Ancak bunun kat be kat üstünde emek ve cefa çekiyoruz. Biz de verdiğimiz emeğin karşılığını almak istiyoruz. 15-16 yıldır bu işi yapıyorum,  bu süreçte yaklaşık 6 tona yakın ipek böceği kozası yetiştirdim. Ancak bu güne kadar ipek böceği kozasından elde edilen ne ipek bir şal ne ben giydim ne de çocuklarım giydi. Çünkü çok pahalı" diye vurguladı.    

 

'EZİYET GÖRÜYORUZ AMA GİYEMİYORUZ'

 

Kulp merkezde ipek kozası üreticiliği yapan Remziye Turan ise geçimlerini sürdürecek başka bir iş olmaması nedeniyle ailesiyle birlikte koza yetiştirerek geçimlerini sağladıklarını söyledi. İpek böceği yetiştirmenin çok zahmetli ve yoğun emek isteyen bir iş olduğunu ifade eden Turan, yeterli sayıda dut yaprağı olmaması nedeniyle evlerinden uzaktaki yerlerde satın aldıkları dut yapraklarını toplayıp getirdiklerini belirtti. Harcadıkları emeğin karşılığını tam olarak alamadıklarını söyleyen Turan, geçen yıl 55 TL'den alınan yaş ipek kozasından dokunan bir şalın en az 150 TL'den satıldığına dikkat çekti. Turan “İpek böceği kozasını yetiştirmek için çok emek harcıyoruz, eziyet görüyoruz. Ama bu emeğimizin karşılığını alamıyoruz. Dokunan ürünleri pahalı olduğu için yetiştirdiğimiz ipeği bizler satın alıp giyemiyoruz. Bunu zengin insanlar giyiyor" dedi.  

 

MA / Deniz Tekin