ANKARA - Her seçim öncesi Batı ülkeleri ile gerginlik politikası yürüten AKP hükümeti, diğer taraftan kamu mallarını yabancı sermayeye satmaktan geri durmadı. 16 yılık iktidarları boyunca 60 milyar dolarlık kamu malını yabancı sermayeye satan AKP, elde edilen geliri ise "çılgın projelere" harcadı.
16 yıldır iktidarda olan AKP hükümeti döneminde binlerce kamu kurumu özelleştirildi. Stratejik öneme sahip olan kuruluşların birçoğu da yabancı sermayeye satıldı. TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda Maliye Bakanlığı'nın 2018 bütçesi için Komisyon'a sunduğu rapora göre, 1986 yılından 2017 yılına kadar yapılan özelleştirmelerde elde edilen toplam tutar 68,8 milyar dolar çıktı. Bu rakamın 60,8 milyar doları ise, AKP hükümeti döneminde elde edildi. AKP iktidarı öncesinde yapılan özelleştirme rakamları sadece 8 milyar dolar olarak kaldı.
TEK TEK YABANCILARA SATILDI
Her seçim döneminde Batı ülkeleri ile gerginlik politikası yürüten AKP, diğer tarafta başta Katar olmak üzere kimi Arap ülkeleriyle dikkat çekici ilişkiler geliştirdi, Özelleştirmelerin çoğunda da bu ülke sermayeleri rol oynadı.
2005 yılında TÜRK TELEKOM'un yüzde 55'i Arap sermayesi Ojer Telekom'a, TÜPRAŞ'ın yüzde 51'i 4.1 milyar dolara İngiliz Shell- Koç ortaklığına satıldı. 2006'da PETKİM'in yüzde 51'i 2 milyar dolara Azer Socar'a, TEKEL'in 6 adet sigara fabrikası 1.7 milyar dolara Hollanda merkezli British&American Tobacco'ya satıldı. TEKEL'in içki bölümünü yerli Mey, 3 yıl sonra aldığı fiyatın 2,5 katına hisseleri ABD'li fon TPG'ye devretti. Fon 5 yıl sonra Mey'i özelleştirdiği fiyatın yaklaşık 10 katı fiyata İngiliz Diageo şirketine sattı. Yine özelleştirme ile birlikte Halk Bankası'nın yüzde 17'si de yabancı sermayenin eline geçti.
GELİR 'ÇILGIN PROJELERE' HARCANDI
Özelleştirmelerden elde edilen gelirin yüzde 30’u özelleştirilen kuruluşlara yapılan sermaye iştirakleri, verilen krediler, çalışanlara yönelik iş kaybı ve özelleştirme sonrası tazminatları ile emeklilik primi gibi zorunlu ödemelere ayrıldı.
Bu özelleştirmelerden 47 milyar dolar Hazineye ve Kamu Ortaklığı Fonu’na aktarıldı. Söz konusu 47 milyar dolar, iç ve dış borç ödemesi ile baraj ve otoyollar gibi “çılgın projeler” için finansman olarak kullanıldı.
AMAÇ BÜTÇE AÇIĞINI KAPATMAKTI
AKP hükümeti, kamu malı olan kurumları yabancı sermayeye satarken, toplum lehine kullanılacağı yönünde propaganda yaptı. Hükümet özelleştirme uygulamalarıyla birlikte bir taraftan bütçeye aşırı yük getiren kurumları elden çıkararak bütçe açıklarını azaltıcı bir politika izlerken, diğer yandan da elde edilen gelirlerin bir kısmını hazineye aktarılmasını sağlamak suretiyle bütçe açıklarını kapatma vaadinde bulundu. Özelleştirmelerden elde edelin 60,8 milyar dolara rağmen, en son açıklanan verilere göre Türkiye'nin bütçe açığı 20.2 milyar TL’de seyrediyor. Özelleştirilen kamu kurumlarımda yaşanan işçi çıkarma politikasıyla birlikte işsizlik de çift haneli rakamlara ulaştı.
AKP İKTİDARI DÖNEMİNDE SATILAN KURUMLAR
AKP'nin iktidara gelişinin ikinci yılı olan 2003 yılından 2017 yılına kadar ki süreçte özelleştirdiği tüm kurumlar şöyle:
2003 yılı: Kayseri'deki Taksan, Bolu Gerede'deki Gerkonsan, SEKA'nın Balıkesir, Afyon, Kastamonu, Aksu ve Çaycuma işletmeleriyle Taşucu tersane alanı, TEKEL'in kaya tuzu tesisleri, Çeşme, Kuşadası, Trabzon ve Dikili limanları, Sümer Holding'in Merinos Halı Markası ve Adıyaman İşletmesi, Türkiye Zirai Donatım Kurumu'nun Sakarya işletmesi, İş Bankası C, Arçelik, Tofaş, Ünye Çimento ve Türkiye Kalkınma Bankası'na ait kamunun elindeki hisselerle 277 adet taşınmaz, 103 arsa ve 90 adet lojman.
2004 yılı: Tekel'in alkollü içkiler bölümü, Eskişehir Doğalgaz Şirketi (Esgaz), Artvin Murgul ile Kastamonu Küre'de bakır madeni çıkarıp işleyen Eti Bakır, Sivas ve Malatya'daki Divriği Hekimhan Maden İşletmeleri, Bursa Doğalgaz Şirketi (Bursagaz), Amasya Şeker Fabrikası, Kütahya Tavşanlı'daki Eti Gümüş, Elazığ'daki Eti Krom, Antalya'daki Eti Elektrometalurji işletmeleri, Çayeli Bakır İşletmeleri, Kütahya Şeker Fabrikası, Türkiye Gübre Sanayi şirketine ait Gemlik ve İstanbul'daki fabrikaları ile Kütahya Gübre Varlıkları ve Şanlıurfa depoları arazisi, Sümer Holding'in Malatya, Bakırköy ve Diyarbakır işletmeleri, SEKA'nın Karacasu, Ardanuç ve Akkuş işletmeleriyle Ankara Alım Satım Müdürlüğü binası, EBÜAŞ'ın Samsun Soğuk Hava Deposu, Manisa Kombinası ve arsası, Sümer Holding'e ait Ortadoğu Teknopark şirketi, Çanakkale Deri, Malatya ve Tümosan işletmeleri, Türkiye Demir Çelik İşletmeleri'ne ait Kalkınma Bankası hisseleri, TEKEL'in Tuzluca ve Sekili tuzlaları, Bursa İnelgöl'deki Kibrit Fabrikası, Kadadeniz Bakır İşletmeleri'nin Samsun İşletmesi, Türkiye Denizcilik İşletmeleri'ne ait Ankara ve Samsun feribotları, THY'nin 126 milyon dolarlık hissesi ile 375 adet taşınmaz lojman.
2005 yılı: Türk Telekom, TEKEL'in sigara bölümü, İstanbul Ataköy Turizm, Ataköy Otelcilik, Ataköy Marina ve Yat İşletmeleri, Konya Seydişehir'deki Eti Alüminyum Fabrikası, Kıbrıs Türk Hava Yolları şirketi, Adapazarı Şeker Fabrikası, Türkiye Deniz İşletmeleri'nin Karadeniz ve Turan Emeksiz gemileri ile şehir hatları hizmetleri ve gemileri, TEKEL'in Kristal Tuz Rafinerisi ile Kağızman Tuzlası, Sümer Holding'in İstanbul İmar Şirketi, Beykoz İşletmesi, makina ve teçhizatları, Türkiye Gübre Sanayi'nin Samsun Gübre Fabrikası ve Ordu Fatsa ile Tekirdağ depoları, DSİ, Bayındırlık Bakanlığı ve Karayolları'nın Kayseri Erciyes'teki sosyal tesisleri, Sümer Holding'in Aselsan'daki hissesi, Sarıkamış ve Tercan işletmeleri, Yeşilova Halı ve Battaniye Fabrikası, Emekli Sandığı'nın Kuşadası Tatil Köyü ile İstanbul Hilton Oteli, THY'nin USAŞ'taki hissesi, TOPRAŞ ve PETKİM'deki kamu hisselerinin bir bölümüyle 120 taşınmaz ile 41 adet arsa.
2006 yılı: TÜPRAŞ, Erdemir, Başak Sigorta ve Başak Emeklilik, TEKEL'in Kayacık, Yavşan ve Kaldırım tuzlaları, TEKEL'in ikiz kuleler olarak bilinen Ankara Başmüdürlük Binası ve Bodrum tesisleri, Emekli Sandığı'nın başkentteki Büyük Ankara Oteli ve Kızılay Emek İşhanı, İzmir'deki Büyük Efes Oteli, İstanbul'daki Büyük Tarabya Oteli, Türkiye Denizcilik İşletmeleri'nin Yakıt-2 gemisi, Çanakkale Şehir Hatları Hizmetleriyle 9 gemisi, THY'ye ait kamu hisselerinin bir bölümüyle 350 adet daire, arsa ve taşınmaz.
2007 yılı: TCDİ- Deveci Maden Sahası İşletme Hakkı, TCDD Mersin Limanı, KGM İstanbul Levent Arsası, Sümer Holding- BUMAS, Araç Muayene İstasyonunun 1.-2. bölgesi, Emekli Sandığı Mülkiyeti Bursa Çelik Palas Otel, Türkiye Halk Bankası, 245 adet daire, arsa ve taşınmaz.
2008 yılı: Petkim Petrokimya Holding A.Ş., Sümer Holding NİTRO-MAK Makine Kimya Nitro Nobel Kimya Sanayi A.Ş.'nin yüzde 33.5 hissesi, Tekel ve Sigara Sanayii İşletmeleri ve Ticareti A.Ş., Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş.'nin 9 santrali, Tekel ve Sigara Sanayi İşletmeleri'ne ait Pipo ve Nargile Markaları, Türk Telekomünikasyon ve 196 adet daire, arsa ve taşınmaz.
2009 yılı: TEDAŞ Başkent Elektrik Dağıtım A.Ş., TEDAŞ Sakarya Elektrik Dağıtım A.Ş., TEKEL Kastamonu Jüt İpliği Fab. Makine ve techizatı, TEDAŞ Konya Meram Elektrik Dağıtım A.Ş. ve 140 adet daire, arsa ve taşınmaz.
2010 yılı: TCDD'nin Samsun ve Bandırma limanları, TEKEL'in Çamaltı ve Ayvalık tuzlaları, Eskişehir Osmangazi, Çamlıbel, Uludağ, Çoruh, Yeşilırmak ve Fırat elektrik dağıtım şirketleri, Sümer Holding'in Antalya Barit ve Mersin Taşucu işletmeleriyle 205 adet daire, arsa ve taşınmaz.
2011 yılı: Bayburt, Çemişgezek, Girlevik, Bünyan, Çamardı, Pınarbaşı, Sızır, İznik, Dereköy, İnegöl, Cerrah, Mustafakemalpaşa, Suuçtu, Çağ Çağ, Otluca, Uludere, Adilcevaz, Ahlat, Malazgirt, Varto, Değirmendere, Karaçay, Kuzuculu, Turunçova, Finike, Kayadibi, Besni, Derne, Erkenek, Kernek ve Kovada 1-2 akarsu santralleri, İskenderun Limanı, Trakya Elektrik Dağıtım şirketiyle 195 adet daire, arsa ve taşınmaz.
2012 yılı: Acıselsan'ın yüzde 77 hissesi, PETKİM'in yüzde 10 hissesi, Kayseri Elektrik'in yüzde 20 hissesi, Beykoz'daki iskele ve rıhtım, Halk Bankası'nın yüzde 24 hissesiyle 192 adet daire, arsa ve taşınmaz.
2013 yılı: Galataport, Hamitabat Elektrik Üretim ve Tic. A.Ş., İstanbul Anadolu Elektrik, Boğaziçi Elektrik, Toroslar Elektrik, Araslar Elektrik, Dicle Elektrik, Vangölü Elektrik, Seyitömer ve Kangal Elektrik Santralleri, Yeditepe Beynelmilel Otelcilik ve Turizm Tic. A.Ş.'nin yüzde 15 D grubu, yüzde 11 E grubu hissesi, TEDAŞ'ın Tekirdağ, Muğla, Bilecik, Düzce, İstanbul, Denizli, Kocaeli'deki çok sayıda taşınmaz.
2014 yılı: Milli Piyango'nun şans oyunlarının özelleştirilmesi ihalesi 2015 yılına sarktı. Kemerköy ve Yeniköy Termik Santralleri, Kemerköy Liman Sahası. Yatağan Termik Santrali, TEDAŞ, TDİ ve Maliye'nin çok sayıdaki taşınmazı.
2015 yılı: OYAK İNŞAAT’ın yüzde 25’ini, TCDD’nin Derince Limanı, SEAŞ - Soma B, Orhaneli ve Tunçbilek Termik Santralleri ile Bursa Linyit İşletmelerini,
2016 yılı: ADÜAŞ’ın İnebolu Limanı’nı, Hopa Termik Santralini, EÜAŞ’ın Doğankent, Kürtün, Torul, Karacaören 1, Karacaören 2, Kadıncık 1, Kadıncık 2, Şanlıurfa, Adıgüzel, Kemer Hidroelektrik Santrali,
2017-2018 yılları: Son dönemlerde ise, 9 kuruluştaki kamu payları ile 2 liman, 6 sigara fabrikası ve araç muayene hizmetlerinin yabancı sermayeli veya doğrudan yabancı sermaye ortaklığı olan firmalara satış-devri yapıldı. Yine Cumhuriyetin ilk şeker fabrikası olan Alpullu Şeker Fabrikası 150 milyon liraya Binbir Gıda’ya satıldı. Yine Muş’taki fabrika ise 123 turun ardından 230 milyon 200 bin liraya MBD İnşaat-Özerka İnşaat OGG’ye satıldı. Böylece şimdiye dek devlete ait 14 fabrikadan 11’i özelleştirilmiş oldu. Diğer fabrikaların da 2018 yılının sonuna kadar özelleştirileceği belirtildi.
MA / Selman Güzelyüz